Autor: Izabela Strączek

Przedmiot: historia

Temat: Życie polityczne na emigracji. Przywódcy

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

zakres rozszerzony

XXXI. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w latach 1815–1848

Uczeń:

4) porównuje programy głównych obozów Wielkiej Emigracji, rozpoznając ich przedstawicieli.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wskazuje najważniejsze stronnictwa polityczne Wielkiej Emigracji;

• przedstawia sylwetki i poglądy przywódców Wielkiej Emigracji;

• analizuje, w jaki sposób ułożyło się życie polityczne Polaków na emigracji po upadku powstania listopadowego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja „za i przeciw”,

• praca z mapą,

• analiza tekstów źródłowych i materiału ikonograficznego.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w parach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery/tablety z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• flipcharty i markery.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Uczniowie zapoznają się z e‑materiałem. Nauczyciel prosi, aby wynotowali w domu najważniejsze zagadnienia programów politycznych dwóch obozów emigracyjnych: Towarzystwa Demokratycznego Polskiego i Hotelu Lambert.

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia cel zajęć: Prześledzicie pomysły przedstawicieli Wielkiej Emigracji na odzyskanie przez Polskę niepodległości i sprawdzicie, do idei którego obozu jest wam bliżej.

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat, mówiąc: Wyobraźcie sobie, że jest koniec października 1831 r., powstanie listopadowe właśnie upada. Jakie są skutki polityczne i społeczne powstania? Co czeka jego uczestników? Uczniowie powinni wspomnieć np. o ograniczeniu autonomii Królestwa Polskiego, wcieleniu polskiej armii do rosyjskiej, zniesieniu polskiego sejmu, karach i zesłaniach dla uczestników powstania, wielkiej emigracji Polaków. Jeśli mają problemy z odpowiedzią, nauczyciel podsuwa sugestie; jeśli trzeba, koryguje błędne odpowiedzi.

3. Następnie nauczyciel wyświetla mapę Wielkiej Emigracji (ćwiczenie 4). Prosi chętnego ucznia, aby przedstawił najważniejsze kierunki emigracji popowstaniowej. Uczniowie wykonują ćwiczenie 5,  a potem wspólnie omawiają odpowiedzi.

Faza realizacyjna

1. W kolejnym kroku nauczyciel zapowiada, że uczniowie – nawiązując do programów politycznych Towarzystwa Demokratycznego Polskiego oraz Hotelu Lambert – przeprowadzą dyskusję „za i przeciw” na temat: W jaki sposób Polska ma odzyskać niepodległość i jaki powinna mieć ustrój?

2. W dyskusji uczestniczyć będą: prowadzący, grupa dyskusyjna – każde ze stronnictw będzie reprezentowało dwóch przedstawicieli (wskazanych przez nauczyciela albo ochotników) – oraz osoba pilnująca czasu wypowiedzi uczniów. Zadaniem prowadzącego będzie pilnowanie przebiegu i porządku dyskusji. Uczestnicy prowadzą debatę, zadając przedstawicielom drugiego stronnictwa pytania, np.: „Jak widzi pan granice przyszłego państwa polskiego? Czy jest pan gotowy na jakieś ustępstwa terytorialne?”. Reszta klasy bierze udział w debacie  jako publiczność. Po odpowiedzi przedstawiciela każdego ze stronnictw mogą paść pytania z sali, dotyczące szczegółowych kwestii poruszanych w wypowiedzi.

3. Nauczyciel określa czas na przygotowanie się par ekspertów. Przed rozpoczęciem debaty nauczyciel ustala z uczniami zasady, według których będzie ona prowadzona. Przykładowo: że nie wolno obrażać przeciwników, nie należy przerywać wypowiedzi innych uczestników, trzeba przestrzegać czasu wyznaczonego na wypowiedź itp.

4. Uczniowie prowadzą debatę, analizują w trakcie dyskusji wyrażone opinie. Nauczyciel czuwa nad przebiegiem debaty i w razie potrzeby wspomaga prowadzącego.

5. W podsumowaniu uczniowie wspólnie ustalają „katalog rozbieżności”. Można też przeprowadzić wśród uczniów głosowanie nad tym, które stronnictwo było bardziej przekonujące.

6. Nauczyciel omawia z uczniami rezultaty debaty. Pyta o ich wrażenia, ocenę debaty jako formy rozwiązywania konfliktów, porównanie debaty do innych znanych im sposobów.

Faza podsumowująca

1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwiczenie 6 z e‑materiału.

2. Nauczyciel prosi uczniów o podsumowanie zgromadzonej wiedzy, zadając pytania:

• Jakie były najważniejsze różnice w programach politycznych polskich stronnictw emigracyjnych?

• Które idee waszym zdaniem miały większe szanse na realizację? (Uczniowie mogą wziąć udział w krótkim głosowaniu).

3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Zapoznaj się z reprodukcją rysunku z XIX w. oraz fragmentem felietonu z ówczesnej prasy (ćwiczenie 8). Wskaż podobieństwa w sposobie postrzegania emigracji politycznej przez Adama Mickiewicza i Cypriana Kamila Norwida. Które cechy emigrantów utrudniały im skuteczną działalność?

Materiały pomocnicze:

Jerzy Zdrada, Wielka Emigracja po powstaniu listopadowym. Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, t. 3, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1987.

Za chlebem i wolnością. 200 lat nieprzerwanej migracji z ziem polskich, „Pomocnik Historyczny”, nr 4/2018.

Witold Łukasiewicz, Władysław Lewandowski, Postępowa publicystyka 1831–1846. Wybór źródeł, Ossolineum, Wrocław 1961.

Sławomir Kalembka, Towarzystwo Demokratyczne Polskie w latach 1832–1846, TNT, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Toruń 1966.

Europa i świat w epoce restauracji, romantyzmu i rewolucji, 1815–1849, pod red. Władysława Zajewskiego, t. 2, Wiedza Powszechna, Warszawa 1991.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Schemat może być wykorzystany przez chętnych uczniów do samodzielnego przygotowania prezentacji o wybranym stronnictwie emigracyjnym.