Autor: Piotr Mazur

Przedmiot: filozofia

Temat: Krytycyzm i antydogmatyzm sceptyków

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Przypomnisz sobie głównych przedstawicieli antycznego sceptycyzmu.

• Poznasz główne błędy ludzkiego rozumowania, które wskazywali Pirron i jego następcy.

• Zapoznasz się z charakterem intelektualnym epoki hellenistycznej.

• Zastanowisz się, w jaki sposób uniknąć w rozumowaniu błędów logicznych wychwyconych przez sceptyków.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych;

• wymienia ważniejsze pojęcia, zagadnienia i stanowiska głównych dyscyplin filozoficznych;

• dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• praca z tekstem;

• quiz;

• drama.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Krytycyzm i antydogmatyzm sceptyków”. Uczniowie mają za zadanie przygotować kolaż lub mem ukazujący przedstawicieli antycznego sceptycyzmu.

Faza wprowadzająca:

1. Przedstawienie wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika tematu lekcji i celów zajęć. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Prezentacje. Uczniowie prezentują swoje prace przygotowane przed lekcją. Nauczyciel zachęca uczestników zajęć do stworzenia mapy myśli podsumowującej cechy sceptyków uwypuklone w pracach uczniów. Wybrany lub chętny uczeń podsumowuje tę część lekcji.
   Następnie prowadzący lekcję zadaje uczniom pytanie: Jakie wspólne cele przyświecały sceptykom, których już znacie z lekcji filozofii? Jeśli uczniowie wymienią inne cechy niż zapisane w mapie myśli, dopisują je. Nauczyciel sprawdza, czy na mapie myśli pojawiły się takie elementy, jak krytycyzm i antydogmatyzm. Jeśli któregoś z nich nie ma, zwraca nań uwagę uczniów, prosząc o uzasadnienie umieszczenia go na mapie.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. W zależności od stanu przygotowania uczniów do lekcji nauczyciel prosi o indywidualne, ciche zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” lub od razu przechodzi do podziału uczniów na kilka grup, które na podstawie e‑materiału układają pytania do quizu dla innych grup. Następnie nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel nagradza zwycięską drużynę, np. ocenami z aktywności.

2. Praca z multimedium. Uczniowie w parach analizują zawarty w lekcji schemat. Następnie, odwołując się do treści zakładki „Przeczytaj” oraz swoich doświadczeń, podają inny niż wymienione rodzaj błędu w rozumowaniu wraz z przykładem. Swoje propozycje mogą przygotować w formie scenek. Prezentacja pracy uczniów na forum klasy, omówienie ich propozycji.
   Następnie uczniowie opracowują odpowiedzi na polecenia zawarte w zakładce „Schemat”: zastanawiają się w jaki sposób można się obronić przed każdym z przedstawionych w multimedium błędów, podają przykłady ilustrujące błędy oraz opracowują własny, niezawierający błędów logicznych argument uzasadniający istnienie realnego świata. Na koniec uczniowie prezentują przykłady swoich odpowiedzi. Nauczyciel, jeżeli to konieczne, uzupełnia podane przez nich informacje.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie indywidualnie rozwiązują ćwiczenie otwarte nr 8. Omówienie odpowiedzi na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Na podsumowanie zajęć uczniowie wykonują w parach zadanie nr 9. Omówienie wyników z resztą klasy.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wspólnie z uczniami poddaje refleksji proces dydaktyczny: czego się uczniowie nauczyli, czy osiągnęli założone cele?

3. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Rozwiąż zadania 1‑7 i odpowiedz na pytanie w ćw. 9.

Materiały pomocnicze:

• Joachimowicz L., Sceptycyzm grecki: wybrane zagadnienia, Warszawa 1972.

• Krokiewicz A., Sceptycyzm grecki: Od Pirrona do Karneadesa, Warszawa 1964.

• Ziemińska R., Historia sceptycyzmu: w poszukiwaniu spójności, Toruń 2013.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Schemat” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.