Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Budowa i funkcje ściany komórkowej roślin

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Poznasz budowę ściany komórkowej roślin.

• Wymienisz elementy budowy ściany komórkowej roślin.

• Wykażesz związek budowy ściany komórkowej roślin z pełnioną funkcją.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza grafiki interaktywnej;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru A2, flamastry.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Budowa i funkcje ściany komórkowej roślin”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”, tak aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel prosi wskazaną (lub wybraną) osobę o odczytanie tematu lekcji wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Grupy ekspertów. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Zespoły na podstawie informacji zawartych w e‑materiale opracowują w formie notatki następujące zagadnienia:
   – grupa I i II – skład i budowa ściany komórkowej roślin;
   – grupa III i IV – funkcje ściany komórkowej roślin.
   Grupy wybierają po dwóch ekspertów, którzy najlepiej opanowali wiedzę nt. przypisanych zagadnień. Następnie eksperci zamieniają się grupami: I z III, a II z IV. Zadaniem ekspertów jest przekazanie zdobytych informacji. Czas na wykonanie zadania nie powinien przekroczyć 10 min. Po upływie wyznaczonego czasu eksperci wracają do swoich grup.
   Nauczyciel rozdaje grupom arkusze papieru A1 oraz flamastry. Omawia zasady tworzenia mapy myśli: uczniowie mają w graficzny sposób uporządkować oraz zapisać informacje dotyczące budowy i funkcji ściany komórkowej roślin. Nauczyciel kontroluje pracę grup, w razie potrzeby wyjaśnia wątpliwości.
   Po upływie wyznaczonego czasu chętne osoby prezentują mapy myśli wykonane przez swoją grupę.

2. Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel czyta polecenie nr 2 („Wyjaśnij, na czym polegają procesy inkrustacji i adkrustacji oraz wymień związki biorące w nich udział”) i prosi uczniów, aby w parach wykonali zadanie w oparciu o wskazówki zawarte w e‑materiale.

3. Praca całego zespołu klasowego. Nauczyciel rysuje na tablicy tabelę i wypisuje w niej cztery nagłówki: „Substancje organiczne”, „Substancje nieorganiczne”, „Budowa”, „Funkcja”, a następnie prosi uczniów o wskazanie różnic pomiędzy substancjami organicznymi i nieorganicznymi. Uczniowie wymieniają i odpowiednio grupują związki chemiczne występujące w ścianie komórkowej. W kolumnie „Budowa” wskazują cechy budowy związków chemicznych, a w wierszu „Funkcja” zapisują, rolę jaką odgrywają te związki w ścianie komórkowej.

4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie tworzą niewielkie, 3- lub 4‑osobowe zespoły i wykonują ćwiczenie nr 6 (w którym należy wyjaśnić, w jaki sposób zdolność syntezy i odkładania ligniny przyczyniła się do sukcesu ewolucyjnego roślin naczyniowych) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie wskazany zespół prezentuje przygotowane odpowiedzi. Klasa ocenia ich poprawność. Nauczyciel wyjaśnia ewentualne wątpliwości.

5. Następne ćwiczenie – nr 8 (dotyczące wpływu wysokiej zawartości glukanów i arabinoksylanów w diecie u chorych na cukrzycę typu 2), wyświetlone przez nauczyciela na tablicy, uczniowie wykonują, pracując w parach. Podczas wspólnych dyskusji rozwiązują zadanie, następnie łączą się z inną parą i kontynuują swoją dyskusję, uzasadniając swój wybór.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania nauczyciel prosi chętnych uczniów, by scharakteryzowali związek budowy ściany komórkowej z pełnioną przez nią funkcją.

2. Nauczyciel prosi uczniów, aby w grupach skonstruowali tabelę prezentującą cechy ścian komórkowych pierwotnej i wtórnej. Grupy prezentują wykonane przez siebie tabele.

3. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W tym kontekście podsumowuje omówione zagadnienia.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 1, 2, 3 i 5 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z grafiką interaktywną, aby przygotować się do późniejszej pracy.