Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Pochodzenie Słowian i ich rozmieszczenie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• tłumaczy różnice w naukowej interpretacji pochodzenia Słowian;

• wyjaśnia, skąd przybyli i na jakich terenach rozprzestrzenili się Słowianie;

• przedstawia kierunki ekspansji Słowian;

• omawia organizację społeczną Słowian.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel poleca jednemu uczniowi lub uczennicy przeczytanie wyświetlonego tematu zajęć oraz celów zamieszczonych we Wprowadzeniu.

2. Prowadzący poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji? W ten sposób uczniowie ustalają wspólnie kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu dotyczącego pochodzenia Słowian i ich rozmieszczenia. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Nauczyciel dzieli uczniów na 5‑osobowe grupy, które losują pytania z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.

2. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Nauczyciel odtwarza materiał filmowy, a uczniowie pracują indywidualnie, samodzielnie przygotowując odpowiedzi do poleceń: omawiają, jakie terytoria opanowali we wczesnośredniowiecznej Europie Słowianie i na jakie odłamy się podzielili (polecenie nr 2), a także przedstawiają powstanie Rusi Kijowskiej (polecenie nr 3). Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie wybrani lub chętni uczniowie odczytują swoje propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenia 2, 3 i 4, a następnie porównują swoje rozwiązanie z innym zespołem. Wskazana dwójka uczniowska przedstawia odpowiedzi, nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

4. Nauczyciel udostępnia uczniom za pomocą rzutnika lub tablicy interaktywnej ćwiczenie 6. Uczniowie pracują indywidualnie, analizując mapę i tekst źródłowy. Po zalogowaniu się na telefonie, tablecie lub komputerze przystępują do rozwiązywania zadania. Nauczyciel obserwuje postęp pracy i rezultaty. Prosi wybranego ucznia, który wskazał błędne rozwiązanie, o uzasadnienie swojej decyzji i zaprasza pozostałych uczniów do dyskusji.

Faza podsumowująca:

1. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, następuje wspólne omówienie: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego. Później nauczyciel analizuje przebieg lekcji i przeprowadza ewaluację, z której wnioski wykorzysta w przyszłości.

2. Prowadzący omawia przebieg zajęć, ocenia słownie pracę uczniów, wskazując jej mocne i słabe strony.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

L. Leciejewicz, Słowianie zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław 1989.

T. Manteuffel, Historia Powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1999.

A. Gieysztor, Mitologia Słowian, Warszawa 2006.

Barbarzyńskie tsunami. Okres Wędrówek Ludów w dorzeczu Odry i Wisły, red. A. Bursche, K. Kowalski, B. Rogalski, Warszawa – Szczecin 2017.

Cień Światowita: czyli Pięć głosow w sprawie etnogenezy Słowian, red. A. Kokowski, Warszawa 2002.

Greckie i łacińskie źródła do najstarszych dziejów Słowian, cz. 1, tłum. M. Plezia, Poznań‑Kraków 1952.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać film edukacyjny do przygotowania się do lekcji powtórkowej dotyczącej plemion słowiańskich i powstawania państw w Europie Środkowo‑Wschodniej.