Dla nauczyciela

Autorki: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Bożena Święch

Przedmiot: Język polski

Temat: Czy poeci piszą „niestworzone rzeczy”? prognoza do roku 2000 Tadeusza Różewicza

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
8. Kształcenie umiejętności świadomego odbioru utworów literackich i tekstów kultury na różnych poziomach: dosłownym, metaforycznym, symbolicznym, aksjologicznym.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • interpretuje dzieła sztuki, których tematem jest sam autor lub jego twórczość,

  • analizuje innowacje językowe zastosowane przez Tadeusza Różewicza w wierszu prognoza do roku 2000,

  • wyjaśnia, na czym polega ironia w prognozie do roku 2000,

  • odczytuje znaczenia symboliczne wiersza,

  • interpretuje wiersz prognoza do roku 2000.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego;

  • praca w parach.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • arkusze szarego papieru;

  • kolorowe pisaki.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi zainteresowanych uczniów o przygotowanie prezentacji złożonej z dzieł sztuki, których tematem jest sam twórca albo jego dzieło. Mogą to być np. malarskie autoportrety lub utwory poetyckie; warto np. przypomnieć uczniom o Horacjańskim Exegi monumentum.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o przedstawienie przygotowanej prezentacji. Wspólnie oglądają ją, uczestnicy zajęć mogą komentować i zadawać pytania autorom. Porównują autotematyzm w autoportretach i we fragmentach poezji, np.: w umieszczonym w e‑materiale fragmencie wiersza Tadeusza Różewicza Moja poezja.
    Nauczyciel zadaje pytanie: Na czym polega autotematyzm w sztuce? Uczniowie odpowiadają swobodnie, nauczyciel moderuje dyskusję.
    Nauczyciel może ocenić pracę uczniów, którzy przygotowali prezentację.

  2. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z wierszem prognoza do roku 2000 Tadeusza Różewicza oraz odsłuchują audiobook i na jego podstawie charakteryzują program poetycki Tadeusza Różewicza oraz opisują zastrzeżenia poety wobec innych ludzi pióra.
    W tym celu nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy. Pierwsza grupa charakteryzuje program poetycki Tadeusza Różewicza, druga formułuje zastrzeżenia, które poeta formułuje wobec innych twórców. Swoje ustalenia uczniowie zapisują na dwóch osobnych kartach. Po wykonaniu ćwiczenia umieszczają swoje plansze na tablicy tak, by powstała tabela. Porównują poglądy na temat poezji własnej i cudzej. Nauczyciel komentuje wypowiedzi uczniów.

  2. Uczniowie, pracując w 2‑osobowych zespołach, interpretują wiersz Tadeusza Różewicza prognoza do roku 2000. Wykonują wybrane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” (spośród ćwiczeń 1–9). Wybrani uczniowie odczytują swoje odpowiedzi, a nauczyciel je ocenia.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie interpretują tytuł tomu zawsze fragment, w którym został umieszczony wiersz Tadeusza Różewicza prognoza do roku 2000. Ustalają znaczenie tytułu dla interpretacji wiersza.

Praca domowa:

  1. Napisz analizę i interpretację wiersza prognoza do roku 2000 Tadeusza Różewicza.

Materiały pomocnicze:

  • Metodyka literatury, tom 1 i 2, Warszawa 2001.

  • Polonista w szkole, pod red. A. Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

  • Tadeusz Różewicz, Próba rekonstrukcji. Szkice o twórczości Tadeusza Różewicza, praca zbior. pod red. T. Kunza i J. Orskiej, Kraków 2014 .

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się