Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: „Wieczna wojna” w utworach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
13) wybrane wiersze następujących poetów:Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp‑Szarzyński;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • dokona analizy Sonetu IV O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem Mikołaja Sępa Szarzyńskiego;

  • ustali, w jakim znaczeniu Mikołaj Sęp Szarzyński stosował wyrazy „pokój” i „dom”;

  • scharakteryzuje postawę podmiotu lirycznego Sonetu IV Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • prezentacja multimedialna.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Wszyscy uczniowie powinni zapoznać się z blokiem tekstowym e‑materiału. Wybrany lub chętny uczeń na podstawie e‑materiału i innych źródeł opracowuje krótką prezentację na temat motywu miles christianus. Prezentacja może być ilustrowana obrazami z epoki przedstawiającymi realizację motywu.

Faza wprowadzająca:

  1. Chętne osoby dokonują prezentacji pracy wykonanej w domu. Nauczyciel ocenia tę pracę oraz sposób prezentacji. Prosi także pozostałych uczniów o opinie.

  2. Nauczyciel poleca, by uczniowie zapoznali się z sekcją „Przeczytaj” oraz audiobookiem

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel zadaje pytania otwierające dyskusję wstępną: Czym jest „wieczna wojna” toczona przez człowieka z pokusami doczesnego świata?

  2. Uczniowie w parach charakteryzują przeciwników człowieka przedstawionych przez Mikołaja Sępa Szarzyńskiego w Pieśni V: O Fridruszu, który pod Sokalem zabit od Tatarów Roku Pańskiego 1519 oraz w Pieśni V: Na kształt psalmu LXXDeus, in adiuntorium meum intende.

  3. Uczniowie dzielą się na 4 grupy. Każda z nich opracowuje ćwiczenia związane z innym wierszem zamieszczonym w bloku ćwiczeń. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel ocenia pracę uczniów.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie w parach redagują tekst, w którym przedstawią obecność dwóch koncepcji motywu miles christianus w utworach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.

  2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Zadaje również pytania podsumowujące i prosi wybranych uczniów o odpowiedzi.
    - Czym jest motyw miles christianus?
    - Jak realizowany jest motyw miles christianus w twórczości Mikołaja Sępa Szarzyńskiego?

Praca domowa:

  1. Napisz wypracowanie, w którym przedstawisz ideał rycerza chrześcijańskiego. W pracy odwołaj się do wybranych sonetów i pieśni Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.

Materiały pomocnicze:

  • Jan Błoński, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku, Kraków 2001.

  • Czesław Hernas, Literatura baroku, Warszawa 1999.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się