Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Postawy wobec życia w pieśniach Horacego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Lektura obowiązkowa

5) Horacy – wybrane utwory;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele lekcji. Uczeń:

analizuje wybrane Pieśni Horacego, zwracając uwagę na wyrażoną w nich postawę wobec życia,
określa, jaki wpływ na światopogląd Horacego miała grecka filozofia życia,
ocenia aktualność wzorców szczęśliwego życia zawartych w Pieśniach.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
praca z tekstem.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Recytacja. Chętni lub wybrani uczniowie przygotowują się do głośnego czytania utworu w e‑materiale: Carmina I: Pieśń 9, Pieśń 11 Horacego z elementami aktorskiej interpretacji.

Faza wprowadzająca:

Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji. Nauczyciel zadaje pytania: jakie poglądy na temat sensu ludzkiego życia prezentowali starożytni filozofowie: epikurejczycy i stoicy? Czy coś ich łączyło?
Uczniowie odpowiadają, wykorzystując swoją dotychczasową wiedzę.
Nauczyciel informuje, że celem pracy uczniów będzie analiza dwóch pieśni Horacego z księgi Carmina I: Pieśni 9 i Pieśni 11. Podaje temat lekcji.

Faza realizacyjna:

Prowadzący prosi, by wybrane osoby odczytały pieśni Horacego zacytowane w e‑materiale. Następnie pyta uczniów o ich pierwsze wrażenia, ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe fragmenty utworów.
Uczniowie dzielą się na 4‑sobowe zespoły, w których przystępują do pracy z multimedium: analizują mapy myśli dotyczące pieśni Horacego. Wykonują wszystkie polecenia i ćwiczenia zawarte w tej sekcji. Później liderzy zespołów przedstawiają propozycje odpowiedzi, pozostali uczniowie i nauczyciel mogą je uzupełnić w razie potrzeby.

Faza podsumowująca:

Podsumowaniem pracy uczniów jest rozegranie gry edukacyjnej. Prowadzący odczytuje kolejne pytania, a uczniowie zgłaszają chęć odpowiedzi. Nauczyciel może ocenić pracę szczególnie aktywnych osób.

Praca domowa:

Przygotuj prezentację multimedialną, w której podsumujesz zdobyte podczas lekcji wiadomości.
Przygotuj prezentację multimedialną na temat: Wskazówki Horacego dla człowieka współczesnego, w której podsumujesz zdobyte podczas lekcji wiadomości.

Materiały pomocnicze:

Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków.
Horacy, Dzieła wszystkie, przeł. i opr. A. Lam, Warszawa 1996.
Ernst Robert Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, Kraków 1997.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Gra edukacyjna