Scenariusz lekcji

Autor: Jolanta Loritz‑Dobrowolska

Przedmiot: biologia

Temat: Nadmierna eksploatacja zasobów przyrody

Grupa docelowa: III etap edukacyjny – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• określa zasoby przyrodnicze konieczne do podtrzymania życia;

• demonstruje zależności pomiędzy podażą a popytem w ekosystemach;

• wymienia obszary nadmiernej eksploatacji zasobów odnawialnych;

• porównuje ślad ekologiczny w różnych państwach;

• wyciąga wnioski dotyczące roli człowieka w nadmiernej eksploatacji zasobów odnawialnych.

Strategie nauczania:

• konektywizm;

• emocjonalna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• modelowanie;

• gra z podziałem na role;

• lekcja odwrócona;

• pogadanka.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• grafika interaktywna zawarta w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• model ekosystemu „ogród w słoiku”;

• ilustracje różnych ekosystemów oraz organizmów je zamieszkujących.

Przebieg zajęć

Przed lekcją

1. Zainteresowani uczniowie na co najmniej tydzień przed lekcją wykonują „ogród w słoiku” korzystając z załączonej instrukcji.

2. Wszyscy uczniowie zapoznają się z treścią lekcji w e‑podręczniku; przynoszą na zajęcia kolorowe ilustracje różnych gatunków lądowych i morskich oraz krajobrazów.

Faza wstępna

1. Uczniowie demonstrują pozostałym swój „ogród w słoiku”, opowiadają o jego przygotowaniu.

2. Nauczyciel wyjaśnia, że słój jest modelem ekosystemu i zadaje uczniom pytanie: „Jak długo taki ogród może żyć w słoiku bez konieczności interwencji?”. Uczniowie podczas pogadanki podają różne propozycje, np. kilka tygodni, rok.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel dzieli klasę na grupy i poleca analizę zasobów w słoiku (woda, gazy, organizmy). Uczniowie w grupach zapisują swoje pomysły – powinni dostrzec, że dzięki fotosyntezie i oddychaniu rośliny w słoju są samowystarczalne. Najdłużej żyjący „ogród” tego typu ma 50 lat i pierwszy raz dolano do niego wody po 45 latach, z powodu mikronieszczelności naczynia.

2. W pogadance nauczyciel pyta, co by się stało, gdyby ze słoika usunąć rośliny, podłoże lub wodę. Wyjaśnia, że Ziemia jest takim „ogrodem w słoiku” i zasoby środowiska, żeby mogły się odnawiać, muszą być poddawane recyklingowi (np. krążenie materii).

3. Uczniowie będą uczestniczyć w  grze, która przebiega według załączonego opisu (Przebieg gry w role). Warto nadać jej tytuł np. Raj. Teraz uczniowie powinni ułożyć, np. na podłodze, wspólny fragment biosfery z przyniesionych ilustracji, z podziałem na wody i ląd. Nadają mu nazwę, np. RAJ.

4. Nauczyciel wyznacza role kilku uczniom: mają znaleźć argumenty, żeby RAJ (reprezentowany przez grupę uczniów) oddał im jakiś swój zasób. Np. ktoś skarży się na głód i prosi o zwierzę/rybę do zjedzenia albo ktoś chce sprzedać drewno, bo żyje w nędzy. Jeśli argument jest przekonujący, RAJ oddaje żądany zasób. Uczniowie w ten sposób stosują w praktyce wiedzę, jaką zdobyli przed lekcją z e‑materiału.

5. Wkrótce uczniowie powinni zauważyć, że zasobów (obrazków) ubywa, a RAJ wygląda bardziej ubogo i brzydko. Nauczyciel wprowadza pojęcie „śladu ekologicznego”, z którym uczniowie zapoznali się podczas przygotowania do lekcji.

6. Uczniowie samodzielnie zapoznają się z grafiką interaktywną i wykonują polecenia 1‑3. Wspólnie odpowiadają na pytanie jakie czynniki wpływają na intensywność eksploatacji środowiska.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie na tablicy rysują mapę pojęć w związku ze słowem EKSPLOATACJA.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenia z e‑podręcznika, np. nr 5, 6 (dotyczące polowań).

Praca domowa

Uczniowie wykonują ćwiczenia z e‑podręcznika, w tym obowiązkowo nr 7 i 8 (dotyczące intensyfikacji rolnictwa i deforestacji).

Materiały pomocnicze

Wykaz ilustracji ekosystemów, np. wodne (rzeka, morze, staw); lądowe (las, łąka, pole uprawne, ogród), także zbiorowiska roślinne. Proponowane zwierzęta: ssaki – sarny, zające, jeże; ptaki – bociany, gawrony; gady – węże, jaszczurki; płazy – żaby, ropuchy; bezkręgowce – owady, pierścienice itp.

INSTRUKCJA WYKONANIA „OGRODU W SŁOIKU”

1. Do większego słoja (3,5 l) lub plastikowego (zamykanego) pojemnika wsyp warstwę kamyków/keramzytu i warstwę piasku jako drenaż.

2. Dodaj kilka pokruszonych tabletek węgla aktywnego lub węgiel drzewny.

3. Wsyp ziemię ogrodniczą (kilka cm) i zasadź w niej parę (2‑3) przygotowanych roślin (dowolne, np. mała paproć, bluszcz, fitonia).

4. Na wierzch ziemi połóż trochę mchu.

Porada: Udekoruj ogród kamykami lub posadź epifit na gałązce.

5. Ogród podlewaj wodą przegotowaną, zraszaczem, aż na dnie zbierze się ok. 0,5 cm wody, po czym słój lub inny pojemnik szczelnie zamknij.

Ważne: Przez pierwszy tydzień ogród codziennie musi być wietrzony przez 15‑30 min, dopóki rośliny się nie przyjmą. Potem tak przygotowany ogród może być zamknięty przez kilka lat.

PRZEBIEG GRY

1. Nauczyciel dzieli uczniów na sześć grup. Każda z nich dostaje karteczkę z hasłem (Grupa I: deforestacja, Grupa II: rybołóstwo morskie, Grupa III: polowania, Grupa IV: rolnictwo, Grupa V: RAJ a deforestacja i rybołóstwo morskie, Grupa VI: RAJ a polowania i rolnictwo).

2. Uczniowie zapoznają się z tekstem zamieszczonym w e‑materiale i sporządzają listę argumentów za pozyskiwaniem danego surowca (grupy I‑IV) lub przeciw pozyskiwaniu surowców (grupy V‑VI).

3. Grupy I‑IV przedstawiają swoje argumenty tak, aby RAJ oddał im jakiś swój zasób, zaś grupy będące RAJEM starają się przedstawić kontrargumenty, tak aby dany zasób został w raju.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej

Uczniowie korzystają z grafiki interaktywnej podczas przygotowania do zajęć. Także po lekcji grafika interaktywna jest przydatna do utrwalenia materiału.