SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Czynniki lokalizacji jednostek osadniczych – gdzie powstanie miasto?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa:

VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze: rozmieszczenie i liczba ludności, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wiejskich.

Uczeń:

12) charakteryzuje zróżnicowanie poziomu rozwoju sieci osadniczej na świecie, wiążąc go ze środowiskiem przyrodniczym i kulturowym oraz etapem rozwoju gospodarczego.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• charakteryzuje znaczenie czynników przyrodniczych dla osadnictwa,

• wyjaśnia, jaki wpływ na lokalizację osad miały czynniki społeczno‑gospodarcze i polityczne,

• ocenia rolę czynników lokalizacji osadnictwa w przeszłości i współcześnie.

Strategie nauczania: konektywizm, konstruktywizm

Metody nauczania: dyskusja, mapa myśli, metody operatywne (analiza grafiki interaktywnej, schematu i tekstu e‑materiału)

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, sześć karteczek do losowania dla grup (po dwie kartki z napisem „czynniki przyrodnicze”; „społeczno‑gospodarcze”; „historyczne i polityczne”), arkusze papieru, pisaki

Materiały pomocnicze

Jagielski A., Geografia ludności, PWN, Warszawa 1978.

Kiełczewska‑Zaleska M., Geografia osadnictwa, PWN, Warszawa 1977.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel prosi uczniów o określenie czynników, które mogły wpłynąć na położenie miejscowości, w której jest zlokalizowana szkoła.

• Uczniowie zapisują czynniki na tablicy – inicjowana jest krótka dyskusja i ocena, które z tych czynników mogły być najważniejsze.

• Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Nawiązując do fazy wprowadzającej, nauczyciel przedstawia schemat zawarty w tekście e‑materiału, dotyczący czynników lokalizacji jednostek osadniczych.

• Uczniowie dopisują czynniki, których nie wymienili przy lokalizacji swojej miejscowości.

• Uczniowie dzielą się na sześć grup – każda losuje grupę czynników wpływających na lokalizację jednostek osadniczych (po dwie grupy do czynników przyrodniczych, społeczno‑gospodarczych, historycznych i politycznych).

• Uczniowie, wykorzystując e‑materiał, tworzą mapy myśli przedstawiające znaczenie wylosowanych czynników dla lokalizacji jednostek osadniczych (dawniej i obecnie).

• Po zakończeniu pracy dwie grupy, które miały tę samą grupę czynników, przyczepiają swoje mapy myśli do tablicy i omawiają je (wzajemnie się uzupełniając).

• Po przedstawieniu wszystkich czynników uczniowie dyskutują, oceniając wpływ czynników lokalizacji na powstawanie jednostek osadniczych: w przeszłości i współcześnie.

• Nauczyciel prosi, aby uczniowie w tych samych grupach zapoznali się z grafiką interaktywną zawartą w e‑materiale.

• Uczniowie wspólnie przygotowują odpowiedź do polecenia zawartego w tej części e‑materiału („Oceń położenie jednostek osadniczych względem ukształtowania terenu oraz sieci hydrologicznej. Określ korzyści i zagrożenia wynikające z poszczególnych lokalizacji, uwzględnij elementy przyrodnicze oraz społeczno‑gospodarcze”).

• Uczniowie przedstawiają odpowiedzi; na forum klasy toczy się dyskusja dotycząca korzyści i zagrożeń wynikających z poszczególnych lokalizacji.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału – uczniowie indywidualnie wykonują wskazane ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” (przy wolniejszym tempie pracy uczniów wybrane ćwiczenia można zadać jako pracę domową).

• Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.

• Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami: oceniają, co było dla nich podczas lekcji trudne, ciekawe, gdzie mogą zastosować zdobytą na lekcji wiedzę.

Praca domowa

• Gdybyś współcześnie decydował(a) o lokalizacji nowego miasta w Polsce, podaj, które czynniki lokalizacji wziąłbyś/wzięłabyś pod uwagę. Wyjaśnij, dlaczego właśnie te.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafikę interaktywną można wykorzystać w trakcie lekcji dotyczącej przyczyn rozmieszczenia ludności na kuli ziemskiej (zakres podstawowy: VIII. 1). Grafika interaktywna może być wykorzystana do samodzielnego pogłębiania wiedzy przez ucznia w domu.