Dla nauczyciela
Scenariusz lekcji
Imię i nazwisko autora: Ewa Malinowska
Przedmiot: geografia
Temat: Następstwa nieracjonalnej gospodarki wodnej w wybranych regionach
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum i technikum, zakres rozszerzony, klasa IV
PODSTAWA PROGRAMOWA
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Wiedza geograficzna.
2. Rozszerzenie wiedzy niezbędnej do zrozumienia istoty zjawisk oraz charakteru i dynamiki procesów zachodzących w środowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej.
3. Identyfikowanie sieci powiązań przyrodniczych, społecznych, kulturowych, gospodarczych i politycznych w przestrzeni geograficznej.
II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.
4. Formułowanie twierdzeń o prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska przyrodniczego i społeczno‑gospodarczego oraz wzajemnych zależności w systemie przyroda - człowiek - gospodarka.
7. Waloryzowanie zjawisk i procesów przyrodniczych oraz wartościowanie zachowań i działalności człowieka w środowisku geograficznym.
III. Kształtowanie postaw.
4. Docenianie znaczenia dóbr kultury i zasobów przyrody w życiu człowieka, rozumienie konieczności racjonalnego ich użytkowania i ochrony.
5. Rozwijanie poczucia odpowiedzialności za stan i jakość środowiska geograficznego, kształtowanie ładu przestrzennego oraz przyszły rozwój społeczno‑kulturowy i gospodarczy własnego regionu, Polski i świata.
Treści nauczania
XVIII. Problemy środowiskowe współczesnego świata: tropikalne cyklony, trąby powietrzne, sztormy, powodzie, tsunami, erozja gleb, wulkanizm, wstrząsy sejsmiczne, powstawanie lejów krasowych, zmiany klimatu, pustynnienie, zmiany zasięgu lodowców, ograniczone zasoby wody na Ziemi, zagrożenia georóżnorodności i bioróżnorodności.
Uczeń:
9) identyfikuje przyczyny przyrodnicze i antropogeniczne ograniczonych zasobów wodnych w wybranych regionach świata i proponuje działania wspomagające racjonalne gospodarowanie wodą.
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
poznaje zasoby wodne świata,
określa na wybranych przykładach następstwa nieracjonalnej gospodarki wodnej,
wymienia i opisuje działania wspomagające racjonalne gospodarowanie wodą,
porównuje skutki nieracjonalnej gospodarki wodnej prowadzonej w regionach o różnym.
Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)
Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE, flipped classroom.
Formy zajęć: praca indywidualna i w grupach.
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, atlas, zeszyt przedmiotowy
Materiały pomocnicze
Baza danych FAO dotycząca zasobów wody na świecie http://www.fao.org/nr/water/aquastat/data/query/index.html?lang=en
Interaktywny Atlas zagrożenia wód na świecie WORLD RESOURCES INSTITUTE
https://www.wri.org/applications/aqueduct/water‑risk‑atlas/
PRZEBIEG LEKCJI
Przed lekcją uczniowie powinni zapoznać się z e‑materiałem oraz innymi źródłami informacji w celu zebrania szerokiego zestawu wiadomości dotyczących skutków nieracjonalnej gospodarki wodnej w wybranych regionach niedoboru wody na świecie.
Faza wprowadzająca
Przedstawienie celów lekcji.
Wprowadzenie w temat lekcji: omówienie/przypomnienie pojęcia gospodarka wodna i zróżnicowania zasobów wody na świecie; pytania sprawdzające poziom przygotowania uczniów.
Faza realizacyjna
Sporząrzenie listy regionów dotkniętych niedoborem wody.
Podział uczniów na grupy (liczebność określa nauczyciel); przydział przez losowanie lub wskazanie poszczególnym grupom jednego z regionów z ustalonej listy.
Omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest wskazanie regionu w Polsce, w którym prowadzona jest nieracjonalna gospodarka wodna, a następnie opracowanie schematu przedstawiającego zależności przyczynowo‑skutkowe między prowadzoną gospodarką wodną a występowaniem niedoborów wody w różnych regionach Polski.
Kilkuminutowa burza mózgów z udziałem wszystkich uczniów nad wytypowaniem regionów w Polsce, w których prowadzona jest nieracjonalna gospodarka wodna przynosząca negatywne skutki dla środowiska, człowieka i gospodarki. Przykładowe regiony:
Nizina Wielkopolska (problem stepowienia),
Wyżyna Krakowsko‑Częstochowska (Pustynia Błędowska),
Górny Śląsk (lej depresyjny związany z odwodnieniem kopalń),
Zagłębie Bełchatowskie lub Konińskie (lej depresji wokół kopalni odkrywkowej węgla brunatnego)
duże aglomeracje miejskie (lej depresyjny związany z poborem dla celów komunalnych),
Wrocław (zabudowa polderów, zagrożenie powodziowe).
Zgłoszenia propozycji regionów na forum klasy wraz z krótkim uzasadnieniem wyboru; nauczyciel weryfikuje poprawność, pozostali uczniowie zgłaszają uwagi i propozycje.
Praca w grupach uczniów (burza mózgów, dyskusja) służąca sporządzeniu schematu obrazującego związki przyczynowo‑skutkowe między prowadzoną gospodarką wodną a występowaniem niedoborów wody i innych niekorzystnych zmian środowiska, gospodarki i człowieka w różnych regionach Polski; uczniowie wykorzystując mapy z atlasu, informacje, schematy, ilustracje zawarte w e‑materiale i zebrane z innych źródeł (np. internetowych) określają:
czynniki świadczące o nieracjonalnej gospodarce wodnej,
krótkookresowe i długookresowe skutki tej gospodarki,
przygotowują graficzny schemat przyczynowo‑skutkowy na arkuszach papieru.
Prezentacja przy tablicy schematów przygotowanych przez poszczególne grupy; uczniowie przedstawiają kryteria i wskazują wyznaczone regiony, uzasadniając ich wskazanie – po każdej prezentacji dyskusja z udziałem wszystkich uczniów; nauczyciel moderuje dyskusję, czuwa nad jej przebiegiem, zadaje pomocnicze pytania, weryfikuje poprawność wypowiedzi, wprowadza uzupełnienia itp.
Dyskusja podsumowująca po zakończeniu prezentacji schematów dotycząca różnych skutków nieracjonalnej gospodarki wodnej (susze, stepowienie, powodzie itp.) z udziałem wszystkich uczniów; uczniowie konstruktywnie oceniają pozytywne i negatywne rezultaty własnej pracy; wspólnie zastanawiają się, jak przeciwdziałać negatywnym zmianom wywołanym nieracjonalna gospodarką wodną; wspólnie tworzą listę rankingową działań.
Sporządzenie krótkiej notatki w zeszycie przedmiotowym zawierającej najważniejsze elementy przeprowadzonej dyskusji.
Faza podsumowująca
Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i udzielanie odpowiedzi przez uczniów.
Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.
Praca domowa
Wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.
Praca pisemna dotycząca oceny w środowisku, w gospodarce i w życiu mieszkańców powodowanych gospodarką wodną w regionie zamieszkania.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Multimedium zawarte w e‑materiale i przygotowane przez uczniów schematy mogą być wykorzystane podczas innych, zróżnicowanych tematycznie lekcji dotyczących różnych zagadnień związanych z hydrosferą, ochroną środowiska i rozwojem zrównoważonym. Uczeń może spożytkować e‑materiał do samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy w domu oraz w czasie lekcji mających na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego hydrosfery oraz regionalnych i lokalnych zagrożeń środowiska.