Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Motywy literackie: pielgrzym – tułacz – wędrowiec – emigrant

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wymieni utwory literackie, w których obecny jest motyw podróży bądź tułaczki;

  • scharakteryzuje różne ujęcia motywu podróży w literaturze i sztuce;

  • wzbogaci swoją wiedzę na temat kultury i sztuki.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • WebQuest.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Na dwa tygodnie przed planowaną lekcją nauczyciel zapowiada, że klasa będzie pracowała metodą WebQuestu. Przedstawia uczniom temat przyszłych zajęć: Motywy literackie: pielgrzym – tułacz – wędrowiec – emigrant. Dzieli klasę na pięć zespołów i przydziela im tematy prezentacji do przygotowania:
    – Realizacja toposu homo viator w Biblii.
    – Realizacja toposu homo viator w mitologii Greków i Rzymian.
    – Realizacja toposu homo viator w literaturze wybranych epok.
    – Realizacja toposu homo viator w kulturze popularnej.
    – Realizacja toposu homo viator w filmie.
    Nauczyciel informuje uczniów, że zespoły powinny podzielić się obowiązkami tak, żeby każdy uczestnik zajęć miał swoje zadanie. Jako źródła wskazuje podopiecznym materiał Motywy literackie: pielgrzym – tułacz – wędrowiec – emigrant, inne materiały na portalu epodreczniki.pl, zbiory cyfrowe: Polona, Ninateka, Filmoteka Narodowa, oraz inne portale gromadzące sprawdzone i opracowane zgodnie ze standardami treści. Uczniowie powinni skupić się na źródłach internetowych, ponieważ na tym polega metoda WebQuestu.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji. Uczniowie objaśniają znaczenie terminu topos, różnicują go z archetypem, wskazują inne znane im toposy w kulturze.

Faza realizacyjna:

  1. Zespoły przystępują do prezentacji efektów pracy. Grupy kolejno przedstawiają swoje tematy. Należy narzucić limit czasowy dla pojedynczej prezentacji tak, by każdy zespół miał okazję zaprezentować swój temat. Po zakończonej prezentacji każdej grupy wybrana lub chętna osoba wskazuje mocne i słabe strony wystąpienia.

  2. Uczniowie w parach zapoznają się z galerią zdjęć interaktywnych. Wykonują zamieszczone w tej sekcji ćwiczenia. Wybrana osoba przedstawia odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

  1. Na koniec uczniowie zapoznają się z mapą myśli. Dzięki temu sprawdzą swoją wiedzę dotyczącą realizacji motywu podróży. Tworzą notatkę syntetyzującą na temat związku między charakterem danej epoki, wydarzeniami historycznymi a realizacją motywu podróży w kulturze. Uzupełniają również mapę myśli o własne przykłady realizacji motywu podróży z różnych epok.

Praca domowa:

  1. Zapoznaj się z prezentacją ilustracji w galerii zdjęć. Zaproponuj cytat do każdej ilustracji.

  2. Napisz pracę argumentacyjną na temat: Życie człowieka jest nieustanną wędrówką. Odwołaj się w swojej pracy do jednej lektury obowiązkowej, jednej dowolnej i przywołaj co najmniej jeden kontekst interpretacyjny.

Materiały pomocnicze:

  • Monika Bogdanowska, Topika, W: Retoryka, Piotr Wilczek, Maria Barłowska, Agnieszka Budzyńska‑Daca (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.

  • Manfred Lurker, Słownik obrazów i symboli biblijnych, tłum. Kazimierz Romaniuk, Poznań 1989.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Mapa myśli”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Galeria zdjęć interaktywnych