Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Lewandowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Mowy Cycerona jako ideał sztuki krasomówczej
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele lekcji. Uczeń:
tworzy mapę myśli z cechami dobrej mowy;
zapoznaje się z postacią Cycerona;
wskazuje środki stylistyczne we fragmentach mów;
wyjaśnia, kim jest dobry mówca;
omawia znaczenie słynnych mów Cycerona dla starożytnego Rzymu;
bierze udział w dyskusji podsumowującej.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
mapa myśli;
rozmowa kierowana.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Na tydzień przed lekcją nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie przykładu dobrej mowy. Uczniowie, wybierając tekst dobrej mowy, powinni kierować się własnymi odczuciami jako odbiorcy: jakie słowa byłyby w stanie ich poruszyć, zmusić do działania lub zmiany poglądów.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału cele zajęć i prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.
Chętni lub wybrani przez nauczyciela uczniowie prezentują fragmenty mów. Intuicyjnie określają, jakie były kryteria ich wyboru, odpowiadają na pytanie: co sprawiło, że akurat ten tekst przykuł twoją uwagę? Wypisanie cech dobrej mowy przy pomocy mapy myśli.
Faza realizacyjna:
Uczniowie zapoznają się z sekcją Przeczytaj: poznają postać Cycerona oraz przykłady jego mów. Po cichej, indywidualnej lekturze wskazują środki stylistyczne w zamieszczonych w materiale fragmentach. Identyfikują w nich również wcześniej omówione i zebrane w mapie myśli cechy dobrej mowy.
Prezentacja filmu: wykładu prof. Aleksandra Mikołajczaka. Po prezentacji uczniowie dzielą się na grupy i opracowują w nich następujące zagadnienia:
Grupa A: dlaczego mówimy dziś o Cyceronie?;
Grupa B: cechy dobrego mówcy według Cycerona ze wskazaniem tych cech w przykładach mów przyniesionych przez uczniów na zajęcia;
Grupa C: słynne mowy Cycerona – tematyka i znaczenie dla starożytnego Rzymu;
Grupa D: środki stylistyczne w mowach Cycerona oraz funkcje dobrej mowy.
Po wyznaczonym czasie uczniowie prezentują efekty swojej pracy. Uzupełnienie mapy myśli z cechami dobrej mowy.Uczniowie rozwiązują ćwiczenia 3‑6 w sekcji Sprawdź się.
Faza podsumowująca:
Dyskusja podsumowująca na jeden temat do wyboru:
– czy Cycerona można nazwać mówcą współczesnym?
– czy sztuka pięknego wysławiania się to umiejętność przydatna także dziś?
Praca domowa:
Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotowują uzasadnienia poprawnych odpowiedzi
Cyceron twierdził, że retoryka to potężne narzędzie, które może służyć zarówno celom szlachetnym, jak i doprowadzić do katastrofy. Sformułuj tezę, zbierz argumenty i przygotuj przemówienie na ten temat.
Materiały pomocnicze:
Romuald Piekarski, Mówca – myśliciel – pisarz humanista, czyli Cyceron o wolności, w: „Annales Collegii Nobilium Opolienses”, 5 (2016), s. 135‑175.
Marta Czapińska‑Bambara, Ethos przywódcy politycznego w myśli starożytnej i renesansowej. Platon, Cyceron, Machiavelli, Guicciardini, Łódź 2019.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.