Autor: Katarzyna Lewandowska

Temat: Mowy Cycerona jako ideał sztuki krasomówczej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• tworzy mapę myśli z cechami dobrej mowy;

• zapoznaje się z postacią Cycerona;

• wskazuje środki stylistyczne we fragmentach mów;

• wyjaśnia, kim jest dobry mówca;

• omawia znaczenie słynnych mów Cycerona dla starożytnego Rzymu;

• bierze udział w dyskusji podsumowującej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• mapa myśli;

• rozmowa kierowana.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Na tydzień przed lekcją nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie przykładu dobrej mowy. Uczniowie, wybierając tekst dobrej mowy, powinni kierować się własnymi odczuciami jako odbiorcy: jakie słowa byłyby w stanie ich poruszyć, zmusić do działania lub zmiany poglądów.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału cele zajęć i prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Chętni lub wybrani przez nauczyciela uczniowie prezentują fragmenty mów. Intuicyjnie określają, jakie były kryteria ich wyboru, odpowiadają na pytanie: co sprawiło, że akurat ten tekst przykuł twoją uwagę? Wypisanie cech dobrej mowy przy pomocy mapy myśli.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z sekcją Przeczytaj: poznają postać Cycerona oraz przykłady jego mów. Po cichej, indywidualnej lekturze wskazują środki stylistyczne w zamieszczonych w materiale fragmentach. Identyfikują w nich również wcześniej omówione i zebrane w mapie myśli cechy dobrej mowy.

2. Prezentacja filmu: wykładu prof. Aleksandra Mikołajczaka. Po prezentacji uczniowie dzielą się na grupy i opracowują w nich następujące zagadnienia:
   Grupa A: dlaczego mówimy dziś o Cyceronie?;
   Grupa B: cechy dobrego mówcy według Cycerona ze wskazaniem tych cech w przykładach mów przyniesionych przez uczniów na zajęcia;
   Grupa C: słynne mowy Cycerona – tematyka i znaczenie dla starożytnego Rzymu;
   Grupa D: środki stylistyczne w mowach Cycerona oraz funkcje dobrej mowy.
   Po wyznaczonym czasie uczniowie prezentują efekty swojej pracy. Uzupełnienie mapy myśli z cechami dobrej mowy.

3. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia 3‑6 w sekcji Sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Dyskusja podsumowująca na jeden temat do wyboru:
   – czy Cycerona można nazwać mówcą współczesnym?
   – czy sztuka pięknego wysławiania się to umiejętność przydatna także dziś?

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotowują uzasadnienia poprawnych odpowiedzi

2. Cyceron twierdził, że retoryka to potężne narzędzie, które może służyć zarówno celom szlachetnym, jak i doprowadzić do katastrofy. Sformułuj tezę, zbierz argumenty i przygotuj przemówienie na ten temat.

Materiały pomocnicze:

• Romuald Piekarski, Mówca – myśliciel – pisarz humanista, czyli Cyceron o wolności, w: „Annales Collegii Nobilium Opolienses”, 5 (2016), s. 135‑175.

• Marta Czapińska‑Bambara, Ethos przywódcy politycznego w myśli starożytnej i renesansowej. Platon, Cyceron, Machiavelli, Guicciardini, Łódź 2019.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.