Imię i nazwisko autora:

Andrzej Kajetan Wróblewski

Włodzimierz Natorf

Przedmiot:

Fizyka

Temat zajęć:

Ruszył Ziemię i przeprowadził rewolucję, czy tylko ją rozpoczął, ale ruszył umysły?

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy, zakres rozszerzony; rozszerzenie zapisów podstawy programowej dla obu zakresów

Podstawa programowa:

Cele kształcenia - wymagania ogólne

IV. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy materiałów źródłowych, w tym tekstów popularnonaukowych.

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Wymagania przekrojowe. Uczeń:
16) przedstawia własnymi słowami główne tezy tekstu popularnonaukowego z dziedziny fizyki lub astronomii;
17) przedstawia wybrane informacje z historii odkryć kluczowych dla rozwoju fizyki.
III. Grawitacja i elementy astronomii. Uczeń:
4) opisuje budowę Układu Słonecznego i jego miejsce w Galaktyce; posługuje się pojęciami jednostki astronomicznej i roku świetlnego.

Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Wymagania przekrojowe. Uczeń:
17) przedstawia wybrane informacje z historii odkryć kluczowych dla rozwoju fizyki;
18) przedstawia własnymi słowami główne tezy tekstu popularnonaukowego z dziedziny fizyki lub astronomii.
III. Grawitacja i elementy astronomii. Uczeń:
9) opisuje budowę Układu Słonecznego i jego miejsce w Galaktyce; posługuje się pojęciami jednostki astronomicznej i roku świetlnego.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 2018 r.:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

1. objaśnia podstawy heliocentrycznego modelu świata według Kopernika,

2. analizuje i przedstawia na forum klasy jeden z siedmiu postulatów Kopernika z traktatu „Commentariolus”,

3. wysłuchuje podobnej analizy, dotyczącej pozostałych postulatów, w wykonaniu innych uczniów,

4. przedstawia własne argumenty i ocenia argumenty innych uczniów dotyczące tezy stanowiącej temat lekcji.

Strategie nauczania:

strategia odwróconej klasy

Metody nauczania:

wystąpienia uczniów w grupach, słowo podsumowujące nauczyciela

Formy zajęć:

wspólna praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne:

szkolna tablica, komputer z rzutnikiem, dostęp do internetu

Materiały pomocnicze:

niniejszy e‑materiał; „Historia Fizyki” Andrzej Kajetan Wróblewski, wyd. PWN, rozdział „Przewrót Kopernikański”

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca:

Na poprzedniej lekcji nauczyciel zlecił uczniom zapoznanie się z e‑materiałem. Podzielił uczniów na siedem grup; każdej zlecił pisemne przygotowanie się do 4‑minutowego wystąpienia na temat wskazanego postulatu Kopernika, zgodnie z modelem zawartym w audiobooku.
Lekcję rozpoczyna nauczyciel, przywołując w krótkich słowach znane powiedzenie o Koperniku (w oryginale: Polskie go wydało plemię, wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię); informuje, że pochodzi ono z lat dwudziestych XIX w. Zaznacza, że celem lekcji jest próba pokazania – przede wszystkim – wpływu Kopernika na rozwój nauki, nie zaś ustalenia, jaki był jego indywidualny dorobek naukowy.
W tym kontekście nauczyciel zapowiada temat lekcji. Odsłania na tablicy lub wyświetla na ekranie treść siedmiu postulatów Kopernika.

Faza realizacyjna:

Wskazani przez nauczyciela uczniowie (przedstawiciele siedmiu grup), relacjonują w wystąpieniach (maksymalnie 4‑minutowych) swoje poglądy na temat każdego z postulatów Kopernika. Pozostali uczniowie winni notować zagadnienia, które chcieliby ewentualnie poruszyć w trakcie krótkiej dyskusji. Proste wątpliwości czy niejasności powinny zostać rozstrzygnięte tuż po wystąpieniu.
Nauczyciel zachęca następnie uczniów do wypowiadania się w ramach dyskusji całościowej. Dba przy tym o trzymanie się celu i rozstrzyganie: czy postulat zamknął sprawę „raz na zawsze”, czy zmusił następców do dalszych poszukiwań?

Faza podsumowująca:

Nauczyciel podsumowuje dyskusję (debatę), ewentualnie komentując każde z wystąpień. Zwraca uwagę, że postulaty Kopernika zachowują swą aktualność po dziś dzień, choć ich brzmienie i interpretacja ulegały zmianom, wynikającym z naturalnego rozwoju nauki. Jako przykład podaje uświadomienie sobie przez naukowców i przez ludzkość, na przełomie XIX i XX wieku, że świat jest znacznie starszy i znacznie większy, niż sądzono od czasów starożytnych.
Nauczyciel wskazuje, że nieuchronną konsekwencją postępu w nauce i technice jest rozwijanie i doprecyzowanie dorobku wcześniejszych naukowców (odkrywców) czy praktyków (wynalazców). Tak rozumiany rozwój nie powinien dyskredytować tego dorobku, gdyż na ogół nie stanowi jego zaprzeczenia.

Praca domowa:

Uczniowie mają za zadanie prześledzenie, na podstawie dostępnych źródeł, ile czasu trwało, nim model Kopernika uzyskał pełne, bezpośrednie potwierdzenie doświadczalne. W tym celu uczniowie powinni zapoznać się z:

• pomiarami Tychona Brahe i jego modelem świata,

• z pierwszym potwierdzonym pomiarem paralaksy rocznej gwiazdy,

• z problematyką „dowodów eksperymentalnych na ruch wirowy Ziemi”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Audiobook wraz z poleceniami aktywizującymi można wykorzystać jako kilkuminutowy wstęp (zainteresowanie tematem) do lekcji o budowie Układu Słonecznego, prawach Keplera, itp.