Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Pokaż ćwiczenia:
RlTNPhxRaNeiD1
Ćwiczenie 1
Życie i działalność Mikołaja Kopernika były jednoznacznie związane z Polską i panującą dynastią Jagiellonów. Uszereguj chronologicznie władców tej dynastii, którzy panowali za życia Kopernika. Elementy do uszeregowania: 1. Aleksander Jagiellończyk, 2. Zygmunt Stary, 3. Jan Olbracht, 4. Kazimierz Jagiellończyk
RBzjmNQYGwdpW1
Ćwiczenie 2
Wskaż ważne dla Polski i Europy wydarzenia, które Kopernik mógł komentować jako świadomy poddany polskiego monarchy. Możliwe odpowiedzi: 1. ufundowanie Akademii Krakowskiej, 2. ufundowanie Akademii Zamoyskiej, 3. ogłoszenie 95 tez przez Marcina Lutra, 4. wprowadzenie religii anglikańskiej przez Henryka VIII, 5. zawarcie Pokoju Westfalskiego po wojnie trzydziestoletniej, 6. ustanowienie tzw. przywileju nihil novi, 7. ustanowienie Unii Lubelskiej, 8. zawarcie 2. pokoju Toruńskiego po wojnie trzynastoletniej, 9. hołd pruski, 10. zdobycie Konstantynopola przez Turków, 11. opłynięcie Ziemi przez ekspedycję Magellana
R1CicTo3AopCu1
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj miastom, w których przebywał Kopernik, dziedzinę wiedzy, którą studiował w tym mieście. Kraków Możliwe odpowiedzi: 1. ekonomia, 2. astronomia, matematyka, 3. prawo, 4. otrzymał tam dyplom ukończenia studiów, 5. nie studiował w tym mieście, 6. medycyna Bolonia Możliwe odpowiedzi: 1. ekonomia, 2. astronomia, matematyka, 3. prawo, 4. otrzymał tam dyplom ukończenia studiów, 5. nie studiował w tym mieście, 6. medycyna Padwa Możliwe odpowiedzi: 1. ekonomia, 2. astronomia, matematyka, 3. prawo, 4. otrzymał tam dyplom ukończenia studiów, 5. nie studiował w tym mieście, 6. medycyna Rzym Możliwe odpowiedzi: 1. ekonomia, 2. astronomia, matematyka, 3. prawo, 4. otrzymał tam dyplom ukończenia studiów, 5. nie studiował w tym mieście, 6. medycyna Ferrara Możliwe odpowiedzi: 1. ekonomia, 2. astronomia, matematyka, 3. prawo, 4. otrzymał tam dyplom ukończenia studiów, 5. nie studiował w tym mieście, 6. medycyna nie studiował tego przedmiotu Możliwe odpowiedzi: 1. ekonomia, 2. astronomia, matematyka, 3. prawo, 4. otrzymał tam dyplom ukończenia studiów, 5. nie studiował w tym mieście, 6. medycyna
RRZtwfGtvqr591
Ćwiczenie 4
Kopernik zajmował się nie tylko astronomią, ale był także (przypisz prawda - fałsz, zachowując współczesne znaczenie zawodów i ról społecznych). matematykiem prawda \ fałsz
botanikiem prawda \ fałsz
medykiem prawda \ fałsz
duchownym prawda \ fałsz
prawnikiem prawda \ fałsz
ekonomistą prawda \ fałsz
architektem prawda \ fałsz
wojskowym prawda \ fałsz
astrologiem prawda \ fałsz





R9EhiiDrgI9ba1
Ćwiczenie 5
Człowiek o rozległych zainteresowaniach, zajmujący się wieloma dziedzinami nauki, wiedzy i kultury, bywa często określany mianem człowieka: Możliwe odpowiedzi: 1. Akwinu, 2. Antyku, 3. Klasycyzmu, 4. Kromanionu, 5. Oświecenia, 6. Poligloty, 7. Renesansu
RZYbqDQ1v3eDh1
Ćwiczenie 6
Heliocentryczny model (ówczesnego) świata, zaproponowany przez Kopernika, był rozwinięciem poglądów głoszonych przez: Możliwe odpowiedzi: 1. Klaudiusza Ptolemeusza, 2. Arystarcha z Samos, 3. Hipparcha z Nikkei, 4. innego starożytnego myśliciela, 5. nie jest wiadomo, by ktokolwiek przed Kopernikiem wysunął hipotezę, że Słońce stanowi środek świata
1
Ćwiczenie 7

Przypomnij sobie pojęcia występujące w geocentrycznym modelu układu planetarnego (zob. rysunek poniżej):

  • deferent: okrąg, po którym porusza się, ruchem jednostajnym, środek epicyklu;

  • epicykl: okrąg, po którym ruchem jednostajnym krąży planeta albo środek epicyklu wyższego rzędu;

  • mimośród (inaczej ekscentryk): odległość pomiędzy środkiem deferentu, a środkiem Ziemi.

  • ekwant: punkt leżący na przedłużeniu odcinka od środka Ziemi do środka deferentu, mający tę właściwość, że ruch środka epicyklu po deferencie jest jednostajny, gdy z tego właśnie punktu obserwujemy ten ruch (a nie ze środka deferentu, ani nie z Ziemi).

RCbjyc1khzgXR
Rys. Schemat orbity pojedynczej planety wokół Ziemi w systemie geocentrycznym. Dla czytelności ograniczono liczbę epicykli do dwóch, podczas gdy na przełomie XV i XVI wieku mogło ich być ponad dziesięć dla jednej planety.
Źródło: Politechnika Warszawska Wydział Fizyki, licencja: CC BY 4.0. https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.pl.
ROxjfPBncZ49O
Przeanalizuj zamieszczone poniżej ilustracje i towarzyszące im opisy. Który z tych opisów jest najbardziej trafnym porównaniem modelu heliocentrycznego Kopernika do obowiązującego przez kilkanaście wcześniejszych stuleci modelu geocentrycznego. Zaznacz prawidłową odpowiedź: opis A / opis B / opis C / opis D.
R8iBV1AOSMf2u
(A) Kopernik "umieścił" Słońce (zamiast Ziemi) w środku świata. Zachował natomiast pojęcia ekwantu oraz mimośrodu (ekscentryka), odnosząc je do Słońca. Za ich pomocą uzasadniał - tak, jak we wcześniejszych modelach - odstępstwa od ruchu jednostajnego planety, obserwowanego z Ziemi. Tor każdej planety opisywał, podobnie jak jego poprzednicy, za pomocą deferentu w kształcie okręgu oraz systemu kołowych epicykli. Uproszczenie systemu polegało na poważnym zmniejszeniu liczby tych ostatnich.
Źródło: Politechnika Warszawska, Wydział Fizyki, licencja: CC BY 4.0.
RgRpks5lNpTST
(B) Kopernik nie tylko "umieścił" Słońce w centrum świata. Odrzucił także obowiązujące wcześniej przekonanie o kołowym kształcie orbit planet, pochodzące od Platona. Zrezygnował więc z systemu "deferent - epicykle" na rzecz orbit o bliżej nieokreślonym "owalnym" kształcie, co znakomicie uprościło jego system. Zachował jednak postulat o jednostajnym ruchu po takim owalu - stąd konieczność pozostawienia mimośrodu i ekwantu.
Źródło: Politechnika Warszawska, Wydział Fizyki, licencja: CC BY 4.0.
R19GXsSgE4xDU
(C) Kopernik nie tylko "umieścił" Słońce w centrum świata. Odrzucił także obowiązujące wcześniej przekonanie o jednostajnym ruchu planet, pochodzące od Platona. Zrezygnował więc z używania ekwantów, co przyczyniło się do uproszczenia systemu. Zachował jednak postulat o kołowym kształcie ruchów obiektów na niebie - stąd konieczność używania deferentów, epicykli i mimośrodów w jego systemie.
Źródło: Politechnika Warszawska, Wydział Fizyki, licencja: CC BY 4.0.
RoQIjA7d5mtrG
(D) Kopernik odrzucił wszystkie trzy podstawowe cechy modelu geocentrycznego: umieścił Słońce w środku świata, dopuścił poruszanie się planet ruchem niejednostajnym po orbitach o kształtach różnych od kołowego. Zrezygnował tym samym z systemu "deferent - epicykle", jak też z ekwantów. Sto lat później Johannes Kepler doprecyzował jedynie, że orbity planet mają kształt elips, zaś mimośród to odległość pomiędzy środkiem elipsy a jej ogniskiem, w którym znajduje się Słońce.
Źródło: Politechnika Warszawska Wydział Fizyki, licencja: CC BY 4.0. https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.pl.
RQ0fjfZmOU6OP
Ćwiczenie 7
Wybierz prawidłowe stwierdzenie: W systemie geocentrycznym nieruchoma Ziemia znajduje się w centrum Wszechświata, a wokół niej krążą Słońce, Księżyc i 5 znanych ówcześnie planet: Merkury, Wenus, Mars, Jowisz i Saturn. Tylko Księżyc i Słońce poruszają się po okręgach. Tory planet są bardziej skomplikowane – poruszają się po epicyklach, czyli okręgach, których środki poruszają się po okręgach, wewnątrz których znajduje się Ziemia. Teoria heliocentryczna Kopernika wyjaśniła, dlaczego… Możliwe odpowiedzi: 1. …dla trzech planet dalszych od Słońca, to jest Marsa, Jowisza i Saturna, środek epicyklu planety znajdował się zawsze na linii łączącej środek Ziemi i środek Słońca. Natomiast dla planet bliższych niż Słońce, Merkurego i Wenus, promień epicyklu planety był zawsze równoległy do linii łączącej Ziemię i Słońce, a więc wykonywał jeden obieg w ciągu roku., 2. …dla trzech planet dalszych od Słońca, to jest Marsa, Jowisza i Saturna, promień epicyklu planety był zawsze równoległy do linii łączącej Ziemię i Słońce, a więc wykonywał jeden obieg w ciągu roku. Natomiast dla planet bliższych niż Słońce, Merkurego i Wenus, środek epicyklu znajdował się zawsze na linii łączącej środek Ziemi i środek Słońca.

Wspólny tekst do ćwiczeń 8. i 9.

Model Kopernika, z krążącą wokół Słońca Ziemią, pozwalał przewidzieć występowanie tzw. rocznej paralaksy gwiazd na niebie (porównaj e‑materiał „Metoda paralaksy heliocentrycznej”). Już w starożytności bezskutecznie poszukiwano tego zjawiska; jego brak uzasadniał przyjmowany ówcześnie geocentryczny model świata. Odkrycie takiego przesunięcia byłoby eksperymentalnym potwierdzeniem, że umieszczenie Słońca w środku Układu planetarnego i traktowanie Ziemi jako jednej z planet obiegających Słońce, dobrze opisuje rzeczywistość.

2
Ćwiczenie 8

Duński astronom, Tycho Brahe (1546 - 1601), na początku swej kariery był zwolennikiem systemu kopernikańskiego (nieczęsto spotykana postawa wśród naukowców drugiej połowy XVI wieku). Postanowił wykazać, że roczne przesunięcie paralaktyczne gwiazd na niebie jest mierzalne. Choć dysponował najdokładniejszym w swoich czasach obserwatorium, mimo kilkuletnich, bardzo dokładnych pomiarów, musiał uznać, że celu nie osiągnął. Zaproponował więc własny, „mieszany” model świata. Starał się w nim pogodzić system Kopernika z własnym wnioskiem, że roczna paralaksa gwiazd nie występuje.

RnXmSkG5gb1Mz
Źródło: Politechnika Warszawska Wydział Fizyki, licencja: CC BY 4.0. https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.pl.
RfhiuSx2CBRCj
Na rysunku przedstawiono schematycznie model świata zaproponowany przez duńskiego astronoma. Na schemacie nie zachowano skali odległości. Przyporządkuj cyfrowym oznaczeniom ze schematu nazwy właściwych ciał niebieskich. Firmament (sfera gwiazd stałych) Tu uzupełnij Saturn Tu uzupełnij Jowisz Tu uzupełnij Mars Tu uzupełnij Wenus Tu uzupełnij Merkury Tu uzupełnij Słońce Tu uzupełnij Księżyc Tu uzupełnij Ziemia Tu uzupełnij Uran Tu uzupełnij Pluton {}
R7jNsNCmoJzos
Ćwiczenie 8
Uzupełnij zdanie Kopernik pierwszy sformułował hipotezę nieskończonego Wszechświata / istnienia innych układów planetarnych / powszechnej grawitacji.
RKhBfvpAOpLOV2
Ćwiczenie 9
Przez kolejne stulecia badano Układ Słoneczny, odkrywano w nim nowe obiekty, w tym nieznane wcześniej planety. Opis zaproponowany przez Kopernika był rozwijany i uzupełniany. Zyskał zarówno podbudowę teoretyczną jak i doświadczalne potwierdzenie w postaci odkrycia rocznej paralaksy gwiazd na niebie.
Przypisz wydarzenia do właściwych dat. 1543 Możliwe odpowiedzi: 1. opublikowanie prawa powszechnego ciążenia (Issac Newton, Principia…), 2. brak wydarzenia, 3. odkrycie Plutona (Clyde Tombaugh), 4. zidentyfikowanie i przewidzenie powrotu komety (Edmund Halley), 5. opublikowanie de Revolutionibus (Mikołaj Kopernik), 6. odkrycie Urana (William Herschel), 7. brak wydarzenia, 8. odkrycie Neptuna (Urbain Le Verrier), 9. opublikowanie prawa o związku rozmiaru orbity z okresem obiegu planety (Johannes Kepler), 10. odkrycie paralaksy rocznej (niezależnie, dla trzech różnych gwiazd: Friedrich Bessel, Thomas Henderson, Wilhelm Struve) 1618 Możliwe odpowiedzi: 1. opublikowanie prawa powszechnego ciążenia (Issac Newton, Principia…), 2. brak wydarzenia, 3. odkrycie Plutona (Clyde Tombaugh), 4. zidentyfikowanie i przewidzenie powrotu komety (Edmund Halley), 5. opublikowanie de Revolutionibus (Mikołaj Kopernik), 6. odkrycie Urana (William Herschel), 7. brak wydarzenia, 8. odkrycie Neptuna (Urbain Le Verrier), 9. opublikowanie prawa o związku rozmiaru orbity z okresem obiegu planety (Johannes Kepler), 10. odkrycie paralaksy rocznej (niezależnie, dla trzech różnych gwiazd: Friedrich Bessel, Thomas Henderson, Wilhelm Struve) 1687 Możliwe odpowiedzi: 1. opublikowanie prawa powszechnego ciążenia (Issac Newton, Principia…), 2. brak wydarzenia, 3. odkrycie Plutona (Clyde Tombaugh), 4. zidentyfikowanie i przewidzenie powrotu komety (Edmund Halley), 5. opublikowanie de Revolutionibus (Mikołaj Kopernik), 6. odkrycie Urana (William Herschel), 7. brak wydarzenia, 8. odkrycie Neptuna (Urbain Le Verrier), 9. opublikowanie prawa o związku rozmiaru orbity z okresem obiegu planety (Johannes Kepler), 10. odkrycie paralaksy rocznej (niezależnie, dla trzech różnych gwiazd: Friedrich Bessel, Thomas Henderson, Wilhelm Struve) 1705 Możliwe odpowiedzi: 1. opublikowanie prawa powszechnego ciążenia (Issac Newton, Principia…), 2. brak wydarzenia, 3. odkrycie Plutona (Clyde Tombaugh), 4. zidentyfikowanie i przewidzenie powrotu komety (Edmund Halley), 5. opublikowanie de Revolutionibus (Mikołaj Kopernik), 6. odkrycie Urana (William Herschel), 7. brak wydarzenia, 8. odkrycie Neptuna (Urbain Le Verrier), 9. opublikowanie prawa o związku rozmiaru orbity z okresem obiegu planety (Johannes Kepler), 10. odkrycie paralaksy rocznej (niezależnie, dla trzech różnych gwiazd: Friedrich Bessel, Thomas Henderson, Wilhelm Struve) 1781 Możliwe odpowiedzi: 1. opublikowanie prawa powszechnego ciążenia (Issac Newton, Principia…), 2. brak wydarzenia, 3. odkrycie Plutona (Clyde Tombaugh), 4. zidentyfikowanie i przewidzenie powrotu komety (Edmund Halley), 5. opublikowanie de Revolutionibus (Mikołaj Kopernik), 6. odkrycie Urana (William Herschel), 7. brak wydarzenia, 8. odkrycie Neptuna (Urbain Le Verrier), 9. opublikowanie prawa o związku rozmiaru orbity z okresem obiegu planety (Johannes Kepler), 10. odkrycie paralaksy rocznej (niezależnie, dla trzech różnych gwiazd: Friedrich Bessel, Thomas Henderson, Wilhelm Struve) 1812 Możliwe odpowiedzi: 1. opublikowanie prawa powszechnego ciążenia (Issac Newton, Principia…), 2. brak wydarzenia, 3. odkrycie Plutona (Clyde Tombaugh), 4. zidentyfikowanie i przewidzenie powrotu komety (Edmund Halley), 5. opublikowanie de Revolutionibus (Mikołaj Kopernik), 6. odkrycie Urana (William Herschel), 7. brak wydarzenia, 8. odkrycie Neptuna (Urbain Le Verrier), 9. opublikowanie prawa o związku rozmiaru orbity z okresem obiegu planety (Johannes Kepler), 10. odkrycie paralaksy rocznej (niezależnie, dla trzech różnych gwiazd: Friedrich Bessel, Thomas Henderson, Wilhelm Struve) 1839 Możliwe odpowiedzi: 1. opublikowanie prawa powszechnego ciążenia (Issac Newton, Principia…), 2. brak wydarzenia, 3. odkrycie Plutona (Clyde Tombaugh), 4. zidentyfikowanie i przewidzenie powrotu komety (Edmund Halley), 5. opublikowanie de Revolutionibus (Mikołaj Kopernik), 6. odkrycie Urana (William Herschel), 7. brak wydarzenia, 8. odkrycie Neptuna (Urbain Le Verrier), 9. opublikowanie prawa o związku rozmiaru orbity z okresem obiegu planety (Johannes Kepler), 10. odkrycie paralaksy rocznej (niezależnie, dla trzech różnych gwiazd: Friedrich Bessel, Thomas Henderson, Wilhelm Struve) 1846 Możliwe odpowiedzi: 1. opublikowanie prawa powszechnego ciążenia (Issac Newton, Principia…), 2. brak wydarzenia, 3. odkrycie Plutona (Clyde Tombaugh), 4. zidentyfikowanie i przewidzenie powrotu komety (Edmund Halley), 5. opublikowanie de Revolutionibus (Mikołaj Kopernik), 6. odkrycie Urana (William Herschel), 7. brak wydarzenia, 8. odkrycie Neptuna (Urbain Le Verrier), 9. opublikowanie prawa o związku rozmiaru orbity z okresem obiegu planety (Johannes Kepler), 10. odkrycie paralaksy rocznej (niezależnie, dla trzech różnych gwiazd: Friedrich Bessel, Thomas Henderson, Wilhelm Struve) 1871 Możliwe odpowiedzi: 1. opublikowanie prawa powszechnego ciążenia (Issac Newton, Principia…), 2. brak wydarzenia, 3. odkrycie Plutona (Clyde Tombaugh), 4. zidentyfikowanie i przewidzenie powrotu komety (Edmund Halley), 5. opublikowanie de Revolutionibus (Mikołaj Kopernik), 6. odkrycie Urana (William Herschel), 7. brak wydarzenia, 8. odkrycie Neptuna (Urbain Le Verrier), 9. opublikowanie prawa o związku rozmiaru orbity z okresem obiegu planety (Johannes Kepler), 10. odkrycie paralaksy rocznej (niezależnie, dla trzech różnych gwiazd: Friedrich Bessel, Thomas Henderson, Wilhelm Struve) 1930 Możliwe odpowiedzi: 1. opublikowanie prawa powszechnego ciążenia (Issac Newton, Principia…), 2. brak wydarzenia, 3. odkrycie Plutona (Clyde Tombaugh), 4. zidentyfikowanie i przewidzenie powrotu komety (Edmund Halley), 5. opublikowanie de Revolutionibus (Mikołaj Kopernik), 6. odkrycie Urana (William Herschel), 7. brak wydarzenia, 8. odkrycie Neptuna (Urbain Le Verrier), 9. opublikowanie prawa o związku rozmiaru orbity z okresem obiegu planety (Johannes Kepler), 10. odkrycie paralaksy rocznej (niezależnie, dla trzech różnych gwiazd: Friedrich Bessel, Thomas Henderson, Wilhelm Struve)