Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Jak za pomocą wykresów przedstawić kinetykę reakcji chemicznej?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
IV. Kinetyka i statyka chemiczna. Energetyka reakcji chemicznych. Uczeń:
4) szkicuje wykres zmian szybkości reakcji w funkcji czasu oraz wykres zmian stężeń reagentów reakcji pierwszego rzędu w czasie, wyznacza okres półtrwania.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
definiuje pojęcie kinetyki chemicznej, równania kinetycznego, stałej szybkości reakcji, szybkości reakcji, rzędowości i cząsteczkowości reakcji;
analizuje wykres zależności stężenia molowego substratu i produktu od czasu;
oblicza stężenie substratu w trakcie trwania reakcji na podstawie odpowiednich wzorów;
szkicuje wykresy przedstawiające kinetykę reakcji chemicznej.
Strategie nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
mapa pojęć;
dyskusja dydaktyczna;
analiza tekstu źrółowego;
ćwiczenia uczniowskie;
technika zdań podsumowujących.
Forma pracy:
praca zbiorowa,
praca w parach,
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami/smartfony/tablety z dostępem do Internetu;
podręczniki tradycyjne;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica i kreda.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytanie zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.: jakie czynniki wpływają na reakcję chemiczną?
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia reakcji chemicznej. Nauczyciel zapisuje na tablicy pojęcie „reakcja chemiczna” i prosi uczniów o podanie czynników na nią wpływających. Wyznaczony przez nauczyciela moderator zapisuje propozycje w postaci mapy pojęć na tablicy.
Faza realizacyjna:
Praca z mapą pojęć. Uczniowie analizują treści w dostępnych źródłach informacji, w tym w e‑materiale. Chętni uczniowie samodzielnie podchodzą do tablicy i uzupełniają mapę.
Uczniowie w parach w oparciu o dostępne źródła informacji, w tym e‑materiał, definiują pojęcia: kinetyka chemiczna, równanie kinetyczne, stała szybkości reakcji, szybkość reakcji, katalizator, inhibitor, które zapisują w zeszytach. Chętni lub wskazani uczniowie podają swoje interpretacje pojęć. Nauczyciel ewentualnie koryguje uczniów i wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.
Uczniowie samodzielne analizują przykład drugi z e‑materiału. Niezrozumiałe kwestie wyjaśnia nauczyciel.
Nauczyciel podaje inny przykład do samodzielnego wyznaczenia wykresu zależności stężenia molowego substratu w czasie. Uczniowie w parach przygotowują wykresy. Po zakończonej pracy uczniów osoba chętna lub wyznaczona przez nauczyciela zapisuje odpowiednie dane i rysuje wykres na tablicy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy ucznia.
Uczniowie w parach pracują z grafiką interaktywną przedstawiającą wykresy zmian stężeń reagentów w funkcji czasu oraz szybkości reakcji w funkcji czasu.
Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę wykonując samodzielnie ćwiczenia zawarte w e‑materiale – Sprawdź się. Chętni lub wskazani uczniowie prezentują na forum swoje efekty pracy.
Faza podsumowująca:
Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytania z e‑materiału np.:
Czym zajmuje się kinetyka chemiczna?
Jakie czynniki wpływają na szybkość reakcji chemicznej?
Jak można zinterpretować rzędowość reakcji chemicznych?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłam/łem...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Nauczyciel prosi uczniów o przeanalizowanie medium bazowego oraz przygotowanie wykresów zależności szybkości reakcji oraz stężenia od czasu dla dowolnej reakcji, nieprzerabianej na lekcji.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas przygotowania się do lekcji czy sprawdzianu.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Czym zajmuje się kinetyka chemiczna?
Jakie czynniki wpływają na szybkość reakcji chemicznej?
Jak można zinterpretować rzędowość reakcji chemicznych?