Scenariusz lekcji

Autor: Ilona Kułak

Przedmiot: Biologia

Temat: Biotyczne czynniki środowiska oddziałujące na organizm

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omówi wpływ czynników biotycznych na organizmy;

• porówna wpływ interakcji antagonistycznych i nieantagonistycznych na organizm;

• określi cechy budowy i fizjologii organizmów odpowiadające za przystosowania do danych czynników biotycznych;

• sformułuje problem badawczy, hipotezę i wniosek na podstawie wyników eksperymentu.

Strategie nauczania:

• IBSE (nauczanie przez dociekanie naukowe);

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• ćwiczenia laboratoryjne;

• analiza symulacji;

• gra dydaktyczna.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Nauczyciel przygotowuje prezentację multimedialną na temat zasad prowadzenia eksperymentu naukowego. Opracowany materiał powinien zawierać wyjaśnienie, jak należy formułować problem badawczy, stawiać hipotezę i wyciągać wnioski.

2. Nauczyciel przygotowuje również zdjęcia interakcji służące podsumowaniu lekcji.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel inicjuje burzę mózgów i zadaje klasie pytanie: „Czym są czynniki biotyczne oddziałujące na organizm? Wymieńcie czynniki, które znacie”. Swoje propozycje uczniowie zapisują na tablicy.

2. Nauczyciel podsumowuje burzę mózgów. Tłumaczy, że czynniki biotyczne to oddziaływania pomiędzy organizmami. Porządkuje wymienione przez uczniów interakcje i dzieli je na antagonistyczne i nieantagonistyczne.

3. Nauczyciel przedstawia temat i cel lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału i zapisują pięć najważniejszych ich zdaniem kwestii poruszanych w tekście. Następnie w parach porównują swoje wybory. Nauczyciel prosi wybrane pary o podsumowanie swojej pracy.

2. Nauczyciel wyświetla prezentację przedstawiającą zasady przygotowania eksperymentu naukowego. Wyjaśnia, jak należy formułować problem badawczy, stawiać hipotezę i wyciągać wnioski.

3. Nauczyciel wyświetla symulację interaktywną zawartą w e‑materiale. Uczniowie, pracując w parach, formułują problem badawczy do przedstawionego doświadczenia, hipotezę badawczą oraz wniosek (polecenia od 1 do 3). Nauczyciel monitoruje pracę uczniów i w razie potrzeby wyjaśnia wątpliwości. Chętne pary przedstawiają wyniki swojej pracy na forum klasy. Nauczyciel ocenia poprawność rozumowania uczniów, koryguje ewentualne błędy.

4. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie interaktywne nr 8 (w którym mają za zadanie ustalić, który zestaw był próbą kontrolną opisanego doświadczenia, a następnie, uwzględniając rodzaj oddziaływania między organizmami, sformułować hipotezę badawczą i wniosek). Ochotnicy przedstawiają swoje rozwiązania na forum klasy.

5. Nauczyciel ocenia poprawność wykonanych zadań.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel dzieli klasę na 4‑osobowe grupy. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia interaktywne od 1 do 7 z sekcji „Sprawdź się”, od najłatwiejszego do najtrudniejszego. Grupa, która poprawnie rozwiąże zadania jako pierwsza, wygrywa, a nauczyciel może nagrodzić uczniów ocenami za aktywność.

2. Nauczyciel wyświetla na rzutniku zdjęcia (analogiczne do tych z ćwiczenia interaktywnego nr 5). Zadaniem uczniów jest nazwanie interakcji widocznej na zdjęciu oraz zaklasyfikowanie jej do interakcji antagonistycznych lub nieantagonistycznych. Uczniowie podają również inny niż widoczny na zdjęciu przykład takiej interakcji.

Praca domowa:

1. Dla chętnych: Wykonaj eksperyment zbliżony do doświadczenia omówionego na lekcji i zawartego w ćwiczeniu nr 8. Obiektem badawczym mogą być gatunki roślin, których nasiona cechuje krótki czas kiełkowania, np. pszenica, słonecznik, fasola. Otrzymane wyniki skonfrontuj z wynikami przewidywanymi na lekcji.

Materiały pomocnicze:

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania symulacji interaktywnej:

• Symulacja interaktywna może również zostać wykorzystana na lekcji Nisza ekologiczna i siedlisko.