Dla nauczyciela
Autor: Anna Grabarczyk
Przedmiot: Język polski
Temat: Podręcznik trudnej sztuki przemawiania – Retoryka Arystotelesa
Grupa docelowa:
III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.
Cele operacyjne. Uczeń:
omówi wybrane fragmenty Retoryki Arystotelesa;
scharakteryzuje idealnego mówcę;
wymieni środki perswazji używane w wypowiedziach.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
mapa myśli.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
duży arkusz papieru, mazaki.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie zastanawiają się nad cechami dobrego mówcy oraz nad środkami perswazji używanymi w wypowiedziach.
Uczniowie wyszukują w internecie informacje na temat słynnych mów, które wpływały na bieg historii (np. królowa Elżbieta 1, Napoleon Bonaparte, Abraham Lincoln, Martin Luther King).
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel zapoznaje uczniów z krótkim fragmentem przemówienia Jerzego Grotowskiego, reżysera, teoretyka teatru i pedagoga, który wygłosił mowę podczas rocznicy istnienia Teatru Laboratorium (od początku do 2:58 min.).
https://ninateka.pl/vod/rozmowy/przemowienie‑jerzego‑grotowskiego‑z-okazji‑20‑rocznicy‑istnienia‑teatru‑laboratorium‑1979/
Następnie prosi uczniów o odpowiedzi:
- Do kogo zwraca się mówca?
- Jaki jest cel jego przemówienia?
- Od czego zaczyna swoje przemówienie?Chętne osoby wybierają i prezentują postacie mówców, kontekst i znaczenie ich wystąpień (na podstawie pracy w domu).
Podanie celu i tematu zajęć.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel wspólnie z uczniami tworzy na dużym arkuszu papieru mapę myśli związaną z cechami dobrego mówcy oraz środkami perswazji.
Przykładowe treści, którą mogę się znaleźć na mapie myśli:
mówca - konkretny, wpływający na uczucia słuchaczy, elokwentny, z miłą barwą głosu, mówiący wyraźnie i z odpowiednią intonacją, docierający do serc słuchaczy, mówiący ciekawie, posiadający autorytet, wdzięk, energię.
Środki perswazji - odwoływanie się do rzeczywistości bliskiej odbiorcy, przytaczanie faktów i przykładów, opinii i autorytetów, zwracanie się bezpośrednio do słuchacza, zwiezłość wypowiedzi, zrozumiały język wypowiedzi, odwoływanie się do emocji i uczuć odbiorcy, budowanie nastroju.Uczniowie zapoznają się z sekcję „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Chętna osoba podsumowuje wiadomości z tej części.
Nauczyciel włącza po kolei trzy części audiobooka z fragmentami Retoryki Arystotelesa. Pyta uczniów, czy na podstawie wysłuchanych fragmentów chcieliby jeszcze uzupełnić mapę myśli. Jeśli tak, wyznaczona osoba zapisuje propozycje uczniów na mapie.
Uczniowie w parach wykonują polecenia z sekcji „Audiobook”. Następnie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i również w parach pracują nad ćwiczeniami 5, 6, 7 i 8. Pozostałe zadania wykonywane są indywidualnie.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel wiesza w widocznym miejscu w klasie gotową mapę myśli. Prosi chętną osobę o podsumowanie wiadomości na temat dobrego mówcy, sposobów przemawiania i perswazji.
Na zakończenie nauczyciel może zaproponować uczniom wysłuchanie w całości jednej ze słynnych historycznych mów (nawiązując do przykładów wyszukanych przez uczniów przed zajęciami).
Praca domowa:
Zorganizujcie w klasie konkurs retorów. Mowy (trwające 4–5 minut) powinny dotyczyć tematu: Czy na pewno „mowa jest srebrem, a milczenie złotem”?
Materiały pomocnicze:
Mieczysław Korolko, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.
Demostenes, Mowa polityczna mówcy greckiego Demostenesa, [w:] Wybór mów, Kraków 1922.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.