Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Podręcznik trudnej sztuki przemawiania – Retoryka Arystotelesa

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;
3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);
4) wyjaśnia, w jaki sposób użyte środki retoryczne (np. pytania retoryczne, wyliczenia, wykrzyknienia, paralelizmy, powtórzenia, apostrofy, przerzutnie, inwersje) oddziałują na odbiorcę;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • omówi wybrane fragmenty Retoryki Arystotelesa;

  • scharakteryzuje idealnego mówcę;

  • wymieni środki perswazji używane w wypowiedziach.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • duży arkusz papieru, mazaki.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zastanawiają się nad cechami dobrego mówcy oraz nad środkami perswazji używanymi w wypowiedziach.

  2. Uczniowie wyszukują w internecie informacje na temat słynnych mów, które wpływały na bieg historii (np. królowa Elżbieta 1, Napoleon Bonaparte, Abraham Lincoln, Martin Luther King).

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z krótkim fragmentem przemówienia Jerzego Grotowskiego, reżysera, teoretyka teatru i pedagoga, który wygłosił mowę podczas rocznicy istnienia Teatru Laboratorium (od początku do 2:58 min.).
    https://ninateka.pl/vod/rozmowy/przemowienie‑jerzego‑grotowskiego‑z-okazji‑20‑rocznicy‑istnienia‑teatru‑laboratorium‑1979/
    Następnie prosi uczniów o odpowiedzi:
    - Do kogo zwraca się mówca?
    - Jaki jest cel jego przemówienia?
    - Od czego zaczyna swoje przemówienie?

  2. Chętne osoby wybierają i prezentują postacie mówców, kontekst i znaczenie ich wystąpień (na podstawie pracy w domu).

  3. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel wspólnie z uczniami tworzy na dużym arkuszu papieru mapę myśli związaną z cechami dobrego mówcy oraz środkami perswazji.
    Przykładowe treści, którą mogę się znaleźć na mapie myśli:
    mówca - konkretny, wpływający na uczucia słuchaczy, elokwentny, z miłą barwą głosu, mówiący wyraźnie i z odpowiednią intonacją, docierający do serc słuchaczy, mówiący ciekawie, posiadający autorytet, wdzięk, energię.
    Środki perswazji - odwoływanie się do rzeczywistości bliskiej odbiorcy, przytaczanie faktów i przykładów, opinii i autorytetów, zwracanie się bezpośrednio do słuchacza, zwiezłość wypowiedzi, zrozumiały język wypowiedzi, odwoływanie się do emocji i uczuć odbiorcy, budowanie nastroju.

  2. Uczniowie zapoznają się z sekcję „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Chętna osoba podsumowuje wiadomości z tej części.

  3. Nauczyciel włącza po kolei trzy części audiobooka z fragmentami Retoryki Arystotelesa. Pyta uczniów, czy na podstawie wysłuchanych fragmentów chcieliby jeszcze uzupełnić mapę myśli. Jeśli tak, wyznaczona osoba zapisuje propozycje uczniów na mapie.

  4. Uczniowie w parach wykonują polecenia z sekcji „Audiobook”. Następnie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i również w parach pracują nad ćwiczeniami 5, 6, 7 i 8. Pozostałe zadania wykonywane są indywidualnie.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel wiesza w widocznym miejscu w klasie gotową mapę myśli. Prosi chętną osobę o podsumowanie wiadomości na temat dobrego mówcy, sposobów przemawiania i perswazji.

  2. Na zakończenie nauczyciel może zaproponować uczniom wysłuchanie w całości jednej ze słynnych historycznych mów (nawiązując do przykładów wyszukanych przez uczniów przed zajęciami).

Praca domowa:

  1. Zorganizujcie w klasie konkurs retorów. Mowy (trwające 4–5 minut) powinny dotyczyć tematu: Czy na pewno „mowa jest srebrem, a milczenie złotem”?

Materiały pomocnicze:

  • Mieczysław Korolko, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.

  • Demostenes, Mowa polityczna mówcy greckiego Demostenesa, [w:] Wybór mów, Kraków 1922.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się