Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Kurs logiki: lekcja 5. Logika a ontologia: ile ontologii (metafizyki) jest w logice?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Zrozumiesz, że dobry logik co najmniej po trosze musi być też filozofem.

• Nauczysz się odróżniać praktykę uprawiania logiki od założeń, które trzeba przyjąć, żeby można było w ogóle tę praktykę uprawiać.

• Poeksperymentujesz z pojęciem nonsensu – zbadasz, czy można logicznie dowieść czegoś nielogicznego.

• Zmierzysz się z granicami myślenia logicznego oraz z tym, co uważasz na temat natury rzeczywistości.

Cele operacyjne. Uczeń:

• dostrzega związki między logiką a metafizyką, logiką a rzeczywistością;

• przedstawia argumenty krytyków logiki;

• analizuje istotę absurdu;

• rozumie pojęcie nonsensu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• film;

• prezentacja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Kurs logiki: lekcja 5. Logika a ontologia: ile ontologii (metafizyki) jest w logice?”. Uczniowie mają zapoznać się z treściami w sekcji „Przeczytaj” i przygotować prezentację, w której przedstawią przykłady ilustrujące zagadnienia związane z tematem lekcji.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący zajęcia loguje się na platformie, wyświetla temat lekcji oraz cele. Wspólnie z uczestnikami zajęć ustala kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji, m. in. sprawdza, kto wykonał zadane domowe. Wybrani lub chętni uczniowie prezentują efekty pracy w domu. Prosi wybranego ucznia o uzasadnienie swojego rozwiązania. Dyskusja.

3. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Co znaczy sformułowanie, że dobry logik co najmniej po trosze musi być też filozofem?

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla materiał z sekcji „Film samouczek”, a następnie czyta polecenia:
   - Zapoznaj się z filmem i odpowiedz na pytanie: jakie są relacje między logiką a rzeczywistością?
   - Dlaczego problem stosunku logiki do świata wydaje się nierozstrzygalny? Zanotuj swoje spostrzeżenia. Pamiętaj o odpowiedniej argumentacji.
   Uczniowie wykonują zadanie w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycje odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

2. Uczniowie indywidualnie rozwiązują ćwiczenie nr 1 z zakładki „Film samouczek”:
   - Poniżej przedstawiamy krótkie opowiadanie, które zawiera luki. Uzupełnij je w taki sposób, żeby uzyskać w efekcie możliwie absurdalną całość, tj. uzupełnij w sposób, który wydaje się najbardziej niedorzeczny i zaskakujący.
   Następnie w parach rozwiązują ćwiczenie nr 2:
   - Pokaż komuś wyniki swojej pracy i zastanówcie się razem nad istotą absurdu. Czy bierze się on raczej z tego, że coś jest bardzo zaskakujące (niespodziewane) czy z tego, że jest sprzeczne logicznie? Umiesz odróżnić, kiedy zachodzi jedno, a kiedy drugie?

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 1‑4. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia 5‑8.

Materiały pomocnicze:

• Femiak T., O sztuce uświadomionego mówienia – czyli jakiej filozofii uczniowie potrzebują?, w: „Edukacja Filozoficzna” 32(2001), s. 147–160.

• Niemirowski T., Co to znaczy „nauczać filozofii”?, w: „Forum Pedagogiczne” 1(2015).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Film samouczek” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.