Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Danuta Jyż‑Kuroś
Przedmiot: chemia
Temat: Jak przebiega fermentacja alkoholowa?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym.
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XXI. Chemia wokół nas. Uczeń:
7) opisuje procesy fermentacyjne zachodzące podczas wyrabiania ciasta i pieczenia chleba, produkcji wina, otrzymywania kwaśnego mleka, jogurtów, serów; pisze równania reakcji fermentacji alkoholowej, octowej i mlekowej.
Zakres rozszerzony
XXI. Chemia wokół nas. Uczeń:
7) opisuje procesy fermentacyjne zachodzące podczas wyrabiania ciasta i pieczenia chleba, produkcji wina, otrzymywania kwaśnego mleka, jogurtów, serów; pisze równania reakcji fermentacji alkoholowej, octowej i mlekowej.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wymienia czynniki niezbędne do przebiegu fermentacji alkoholowej;
pisze równanie reakcji fermentacji alkoholowej;
konstruuje modele obrazujące przebieg fermentacji alkoholowej.
Strategie nauczania:
asocjacyjna
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
„Zgadzasz się ze mną”/”Nie zgadzasz się...” – wariant dyskusji za i przeciw.
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
metoda lekcji odwróconej;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do Internetu;
słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przed lekcją:
Metoda lekcji odwróconej – uczniowie w domu zapoznają się z blokiem tekstowym do omawianego tematu w e‑materiale – sekcja „Przeczytaj”.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Faza realizacyjna:
Uczniowie w parach analizują grafikę interaktywną z medium bazowego i zapoznają się z modelowym ujęciem fermentacji alkoholowej. Po wykonaniu zadania w medium nauczyciel dzieli uczniów na grupy i informuje uczniów, że w grupach przeprowadzą dyskusję na temat: Jakie znaczenie ma fermentacja alkoholowa w przemyśle? Każda z grup otrzymuje miękką piłkę, którą – podając sobie – ustala kolejność zabierania głosu.
Nauczyciel zapisuje na tablicy stwierdzenie „fermentacja alkoholowa ma duże znaczenie w przemyśle”. Nauczyciel instruuje uczniów, na czym polega zadanie z pomocą dwóch uczniów: odczytuje stwierdzenie z tablicy i mówi „Zgadzam się z tym stwierdzeniem, ponieważ...” (podaje argument przemawiający za tezą z tablicy). Po przedstawieniu swojego argumentu przemawiającego za tezą, nauczyciel podaje piłkę do jednego z uczniów, mówiąc „Zgadzasz się ze mną”. Zadaniem ucznia jest przedstawienie innego argumentu popierającego tezę z tablicy. Po przedstawieniu swojego argumentu, uczeń podaje piłkę kolejnemu uczniowi i mówi „Nie zgadzasz się ze mną”, a kolejny uczeń musi teraz przedstawić argument przeciwko tezie na tablicy itd.
Nauczyciel instruuje uczniów odnośnie do zasad rządzących ćwiczeniem:
nie wolno powtarzać argumentów (tj. każdy uczeń musi postarać się podać nowy argument);
uczniowie przedstawiają argumenty za lub przeciw w zależności od prośby poprzedniego mówcy, niezależnie od własnych przekonań;
każdy uczeń w grupie powinien wypowiedzieć się przynajmniej dwukrotnie;
tylko uczeń, który trzyma w rękach piłkę może mówić (nie wolno przerywać wypowiedzi).
Istota tego ćwiczenia polega na tym, że wymaga ono bezwzględnego skupienia i uwagi uczniów, ponieważ nigdy nie wiedzą, kiedy trafi do nich piłka, ani czy zostaną poproszeni o poparcie, czy obalenie debatowanej tezy.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: Na czym polega istota fermentacji alkoholowej? Jakie warunki muszą być spełnione, żeby zaszła fermentacja alkoholowa? Jakie etapy wyróżniamy w przebiegu fermentacji alkoholowej? Na czym polega zespół auto‑browaru? Gdzie wykorzystuje się fermentację alkoholową?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniała/łem sobie, że...
Zaskoczyło mnie...
Dowiedziałem się...
Łatwe było dla mnie...
Trudne było dla mnie...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Medium może być wykorzystane:
zgodnie z propozycją zawartą w scenariuszu;
dla uczniów nieobecnych na lekcji jako formę uzupełnienia wiadomości;
na lekcjach związanych z praktyczną nauką zawodu.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Na czym polega istota fermentacji alkoholowej?
Jakie warunki muszą być spełnione, żeby zaszła fermentacja alkoholowa?
Jakie etapy wyróżniamy w przebiegu fermentacji alkoholowej?
Na czym polega zespół auto‑browaru?
Gdzie wykorzystuje się fermentację alkoholową?
Materiały dla osób szczególnie zainteresowanych tematem:
http://www2.chemia.uj.edu.pl/~wegrzyn/VER_BETA/FDR‑INSTRUKCJA‑WYKONANIE.pdf
http://www.kii3.ntf.uni‑lj.si/analchemvoc2/file.php/1/HTML/pol/SPEKTRA/bioteh1.htm
http://pbc.up.krakow.pl/dlibra/docmetadata?id=2905&from=pubstats