Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Jakie inne ważne związki chemiczne tworzy azot?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne;

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.

Wymagania szczegółowe

Zakres podstawowy

XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:

2) wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby (np. metale ciężkie, węglowodory, produkty spalania paliw, freony, pyły, azotany(V), fosforany(V) (ortofosforany(V)), ich źródła oraz wpływ na stan środowiska naturalnego; opisuje rodzaje smogu oraz mechanizmy jego powstawania.

Zakres rozszerzony

XVIII. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń:

11) pisze wzór ogólny αalfa‑aminokwasów w postaci RCH(NHIndeks dolny 2₂)COOH; wyjaśnia, co oznacza, że aminokwasy białkowe są αalfa‑aminokwasami i należą do szeregu konfiguracyjnego L.

XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:

2) wymienia podstawowe rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby (np. metale ciężkie, węglowodory, produkty spalania paliw, freony, pyły, azotany(V), fosforany(V) (ortofosforany(V)), ich źródła oraz wpływ na stan środowiska naturalnego; opisuje rodzaje smogu oraz mechanizmy jego powstawania.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia przykłady związków chemicznych, które tworzy azot;

• opisuje właściwości fizykochemiczne wybranych związków chemicznych azotu;

• przedstawia wybrane właściwości kwasu azotowego(V) i kwasu azotowego(III) za pomocą równań reakcji.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• metoda Philips 66;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• film edukacyjny;

• technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• aplikacja Mentimeter;

• podręczniki.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania: jaką rolę odgrywają związki azotu zarówno w organizmach żywych jak i przemyśle? Czy wiecie, że bez kwasu azotowego(V) nie mielibyśmy dziś nitrogliceryny? Nitrogliceryna - co to za związek chemiczny?

2. Rozpoznawanie wiedzy potocznej uczniów. Burza mózgów na temat związków chemicznych azotu. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na sześć grup, rozdaje arkusze papieru, mazaki. Uczniowie będą pracowali metodą Philips 66. Każda grupa ma sześć minut, aby przygotować odpowiedzi na pytanie „Jakie inne związki chemiczne oprócz tlenków tworzy azot oraz jakie mają właściwości i zastosowanie?” W tym celu uczniowie mogą korzystać z wszelkich dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Każdy zespół wyłania spośród siebie lidera, który będzie przedstawiał wyniki pracy grupy.

2. Po upływie sześciu minut liderzy przedstawiają rezultaty pracy swoich grup na forum klasy. Wszyscy uczniowie mogą komentować propozycje zespołów, dopytując o kwestie nieprecyzyjne i niezrozumiałe.

3. Po prezentacji rozwiązań i dyskusji na forum klasy, każda grupa ponownie podejmuje pracę, w celu udoskonalenia propozycji, pomysłów. Uczniowie mogą wykorzystać na tym etapie również film edukacyjny. Po upływie kolejnych sześciu minut następuje ponowna prezentacja pomysłów na forum klasy.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte  w zakładce „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe pytanie skierowane do uczniów:

• Jakie inne związki chemiczne oprócz tlenków tworzy azot?

• Jakie właściwości ma kwas azotowy(V)?

• Jakie właściwości ma kwas azotowy(III)?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w zestawie ćwiczeń.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny może być wykorzystany przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać film do uzupełnienia braków.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie inne związki chemiczne oprócz tlenków tworzy azot?

• Jakie właściwości ma kwas azotowy(V)?

• Jakie właściwości ma kwas azotowy(III)?

2. Nauczyciel przygotowuje:

• mazaki;

• arkusze papieru (A4/A3).