Autor: Katarzyna Lewandowska

Temat: Hamlet i Fortynbras w wierszu Herberta

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• charakteryzuje wizerunki Hamleta i Fortynbrasa na podstawie Hamleta Szekspira i wiersza Tren Fortynbrasa Zbigniewa Herberta;

• porównuje relacje między Hamletem a Fortynbrasem w dramacie Williama Szekspira oraz liryku Zbigniewa Herberta;

• określa cechy dwóch wzorców męskości w wierszu i dramacie;

• sporządza notatkę poświęconą różnym interpretacjom Trenu Fortynbrasa Zbigniewa Herberta;

• formułuje opinie i sądy;

• wykorzystując teksty krytycznoliterackie K. Wyki i J. Sławińskiego, formułuje argumenty w dyskusji.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Hamlet i Fortynbras w wierszu Herberta”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Film” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.

2. Recytacja. Chętna lub wybrana osoba przygotowuje głośne czytanie utworu poetyckiego Tren Fortynbrasa Zbigniewa Herberta, z elementami aktorskiej interpretacji.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat i cele zajęć. Prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie znaczenia pojęcia intertekstualności. Informuje, że podczas lekcji będą wspólnie badać relacje między bohaterami szekspirowskimi w oryginalnym dziele i w ujęciu Zbigniewa Herberta.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło związane z tematem zajęć: Charakterystyka Fortynbrasa z Hamleta. Uczniowie podają swoje pomysły, a wyznaczony moderator zapisuje je na tablicy w formie mapy myśli/pojęć, której centralnym punktem są obie postaci: Hamlet i Fortynbras. Po zapisaniu propozycji uczniowie samodzielnie je weryfikują. Następnie nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów, jeśli jest to konieczne.

2. Wybrane przed lekcją osoby prezentują wiersz: Tren Fortynbrasa

3. Kształcenie umiejętności analizowania i interpretowania utworów literackich. Rozpoznanie wstępne. Ustalenie elementów świata przedstawionego. Nauczyciel zadaje pytania sprawdzające zrozumienie tekstu i naprowadzające na jego interpretację, np.

   • Kim jest postać mówiąca?

   • Do kogo się zwraca?

   • Jaki jest nastrój utworu?

   Wyodrębnienie środków stylistycznych i określenie ich funkcji w utworze.
   Interpretacja tekstu. Sformułowanie tezy interpretacyjnej oraz wypisanie argumentów. Uczniowie przedstawiają swoje tezy interpretacyjne na forum, a następnie dyskutują nad sposobem odczytania utworu.

4. Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Film”. Nauczyciel czyta polecenie: 1. Obejrzyj film i wysłuchaj opowieści dr. hab. Andrzeja Franaszka na temat wiersza Zbigniewa Herberta Tren Fortynbrasa. Sporządź notatkę, w której sformułujesz odpowiedź na pytanie: po czyjej stronie stoi Zbigniew Herbert: Hamleta czy Fortynbrasa? i prosi uczniów, aby wykonali je w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udziela też uczniom informacji zwrotnej.

5. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie, w parach, rozwiązują zawarte w sekcji „Sprawdź się” ćwiczenia. Następnie, aby uzasadnić poprawność rozwiązań, omawiają je w większych grupach, przygotowując spójną argumentację, którą zaprezentują na forum klasy. Po wyznaczonym czasie następuje wspólne omówienie zadań.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel w dyskusji podsumowującej lekcję może zadać następujące pytanie: Czy mają rację ci reżyserzy, którzy pomijają postać Fortynbrasa w swoich realizacjach Hamleta?

Praca domowa:

1. Napisz esej odpowiadający na pytanie: Czy współczesny nam świat bardziej potrzebuje Hamletów, czy Fortynbrasów? Wykorzystaj w swoim tekście cytaty z Trenu Fortynbrasa Zbigniewa Herberta.

Materiały pomocnicze:

• Sławomir Świontek, Znak, tekst i odbiorca w teatrze, w: Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. Janusza Deglera, Wrocław 1988.

• Leslie Dunton‑Downer, Alan Riding, Szekspir. Warszawa 2005.

• Ryszard Nycz, Wykładniki intertekstualności, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Film”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.