Sprawdź się
Przyporządkuj zgromadzone fakty i cechy Hamletowi i Fortynbrasowi.
zabójca Poloniusza, on wypowiada ostatnie słowa dramatu, pod koniec akcji sztuki obejmuje władzę w Danii, Klaudiusz pozwala mu uderzyć na Polskę, książę duński, jego ojciec zginął, biorąc udział w bitwie duńsko-norweskiej, zakochany w Ofelii, jego ojciec zginął otruty przez brata, namawiany przez ducha ojca do zemsty, jest bratankiem Klaudiusza, syn Gertrudy, książę norweski, jego przyjaciółmi są Horacy, Rozenkranc i Gildenstern, jego imię oznacza „silnie uzbrojony”
| Hamlet | |
|---|---|
| Fortynbras |
Czy w dramacie Hamlet Williama Szekspira nastawienie Fortynbrasa do Hamleta było podobne do tego, które norweski książę przejawiał w Trenie Fortynbrasa Zbigniewa Herberta? Odpowiedź uzasadnij własnymi słowami.
HamletAkt V, sc. 2
Fortynbras:
Niech czterech dowódców
Złoży Hamleta, jako bohatera,
Na wywyższeniu, niewątpliwie bowiem
Byłby był wzorem królów się okazał
Dożywszy berła; a gdy orszak ciało
Jego niosący postępować będzie,
Niechaj muzyka i salwy rozgłośnie,
Czym był, zaświadczą. Podnieście te zwłoki.
Bo nie to miejsce, lecz pobojowisko
Godne oglądać takie widowisko.
Każcie dać ognia z dział.Źródło: William Szekspir, Hamlet, tłum. Józef Paszkowski, Warszawa 1986, s. 177–179.
Czy obraz norweskiego księcia zawarty w Trenie Fortynbrasa Zbigniewa Herberta pokrywa się z opiniami Hamleta na temat Fortynbrasa w dramacie Szekspira? Odpowiedź uzasadnij własnymi słowami.
HamletAkt IV, sc. 4
Hamlet: […] Doprawdy,
Nie mogę tego pojąć, że aż dotąd
Mówię do siebie: trzeba to uczynić,
I kończę na tym, kiedy mi do czynu
Nie brak powodów, woli, sił i środków.
Przykłady, wielkie jak świat, stoją przecie
Przede mną; choćby to wojsko tak liczne
I tak zasobne, pod wodzą takiego
Młodego księcia, który, zapalony
Szlachetną żądzą sławy, lekceważy
Ukrytą szalę wypadków i chętnie,
Co jest doczesne i przemijające,
Na sztych wystawia hazardomhazardom, zagładzie,
Za co? za marną łupinę orzecha.
Prawdziwie wielkim być to nie wojować
O byle głupstwo bez wielkiej przyczyny,
Lecz wielkomyślnie o źdźbło nawet walczyć,
Gdzie honor każe.Źródło: William Szekspir, Hamlet, tłum. Józef Paszkowski, Warszawa 1986, s. 130–131.
W języku potocznym funkcjonuje określenie „hamletyzować”, oznaczające przesadne wahanie się, brak umiejętności podjęcia decyzji. Wykorzystując treść Trenu Fortynbrasa Zbigniewa Herberta, stwórz definicję pojęcia: „fortynbrasować”.
Tren FortynbrasaHerbert […] podejmuje dyskusję na temat, co w ogólnym porządku rzeczywistości winno być dla człowieka ważniejsze, będąc ważniejszym dla Fortynbrasa.
Czy „wielka dezintegracja” i wielka dezorganizacja wszelkiego porządku i konstrukcji ludzkiej, jaką częstokroć przynosi historia, a nieuchronnie śmierć? Czy wprost przeciwnie — „próba integracji”, ładu i sensu, przez człowieka nadawana jego egzystencji, jego kulturze i jego historii? […] Podkreślam i powtarzam: czymże jest śmierć bohaterska wobec wiecznego czuwania. W tych słowach wyraziła się dobitnie teza o wyższości porządku historii i kultury nad wszelką dezorganizacją, nad porządkiem śmierci. […] Podzielam […] wyznanie kształtujące Herbertowy Tren Fortynbrasa. Spójność, organizacja i całość mają prymat przed rozsypką, dezorganizacją i cząstkowością. Na zarzut, że jest to wyznanie minimalistyczne, odpowiadam, że jest maksymalistyczne. Chociaż bowiem przyznać należy wyższość porządkowi historii i kultury nad nieporządkiem śmierci, nie posiadamy żadnej z góry nadanej gwarancji, że nasza kultura ludzi XX wieku nie okaże się równie śmiertelna i przemijająca, jak tyle cywilizacji w przeszłości. Nie mamy żadnych gwarancji, oprócz — wiecznego czuwania na wysokim krześle.Źródło: Kazimierz Wyka, Tren Fortynbrasa, „Literatura” 1972, nr 7, s. 3–4.
Zbigniew Herbert: mowa upośrednionaUtwór jest wypowiedzią, która da się sprowadzić w całości do jednego podmiotu mówiącego. W całej swojej rozpiętości jest monologiem Fortynbrasa. Głos poety nigdzie poza tytułem wiersza, który stanowi integralną część tekstu, nie jawi się bezpośrednio. Dla tego rodzaju przekazów jak Tren Fortynbrasa charakterystyczne wydają się przede wszystkim dwie właściwości: a) oddzielenie podmiotu poetyckiego (autora) od fingowanego podmiotu lirycznego, i b) eliminacja sygnałów obecności podmiotu poetyckiego. Zdania składające się na utwór są umieszczone w wyraźnym cudzysłowie; autor nie bierze za nie odpowiedzialności, stanowią one wyraz nastawień i poglądów „ja” lirycznego założonego w utworze. Sam poeta jest zasłonięty całkowicie przez wypowiedź przytaczaną. Z jego punktu widzenia byłaby to jak gdyby wypowiedź „czyjaś”, wypowiedź, której nadawca znajduje się wobec niego w odległości pozwalającej się wyrazić poprzez opozycję form gramatycznych „ja” i „on”. Podmiot liryczny odznacza się w takiej sytuacji znamienną dwustronnością, jest równocześnie osobą przedstawioną i osobą mówiącą. […] Wypowiedź poetycką tego rodzaju zwykło się – jak wiadomo – określać mianem liryki roli. […] Tak więc głos poety nie ma w tekście utworu bezpośrednich uzewnętrznień. Towarzyszy z ukrycia słowom wypowiadanym przez przedstawioną postać, podobnie jak w przekazie dramatycznym. […]
Autor jest podmiotem totalnego sensu utworu; sensu, który nie pozwala się zredukować ani do sensu słów wypowiadanych przez podmiot liryczny wiersza (Fortynbrasa), ani do przypuszczalnego stanowiska „drugiej osoby” jego monologu (Hamleta). Nie opowiada się on za żadną z tych postaw; interesuje go właśnie ich niewspółmierność i nieprzezwyciężalna obcość. Spoza konfrontacji Fortynbrasa i Hamleta przeziera uniwersalna sytuacja współzawodnictwa dwóch nieprzenikliwych nawzajem dziedzin‑doświadczeń: doświadczeń intelektualisty uwikłanego w sprzecznościach, pełnego wahań i niepewności […], i doświadczeń człowieka władzy, polityka i żołnierza zarazem, nie biorącego w rachubę moralnego aspektu działania, ujmującego swoje powinności w kategoriach skutecznej techniki rządzenia, przeciwstawiającego moralistycznym złudzeniom – siłę, dyscyplinę i przymus.Źródło: Janusz Sławiński, Zbigniew Herbert: mowa upośredniona, [w:] tegoż, Przypadki poezji, Kraków 2001, s. 269–271.