Autor: Anna Juwan

Temat: Autoregulacja pracy serca

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Scharakteryzujesz działanie układu bodźcotwórczo‑przewodzącego serca.

• Określisz rolę hormonu natriuretycznego w przeciwdziałaniu mechanizmom nasilającym niewydolność krążenia.

• Wyjaśnisz znaczenie jonów wapnia w prawidłowym funkcjonowaniu mięśnia sercowego.

• Wykażesz związek prawa Franka‑Starlinga z pracą serca.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• praca z filmem samouczkiem;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie” cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Nauczyciel prosi, by uczniowie w parach opracowali mapy myśli związane z tematem. Wybrane pary przedstawiają swoje propozycje, ochotnik zapisuje je na tablicy. Pozostali uczniowie odnoszą się do odnotowanych sugestii, uzupełniając je o swoje pomysły.

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium („Film samouczek”). Uczniowie zapoznają się z filmem samouczkiem udostępnionym przez nauczyciela. Następnie nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup. Zespoły mają za zadanie prześledzić i za pomocą linii czasu opisać drogę impulsu elektrycznego powstającego w wyniku pracy układu bodźcotwórczo‑przewodzącego serca. Po zakończeniu pracy grupy prezentują swoje linie czasu.

2. Nauczyciel wprowadza uczniów w treść polecenia nr 2: „Wymień czynniki, które wywierają wpływ na pracę serca. Scharakteryzuj ich działanie”. Uczniowie wykonują je w parach, a następnie porównują swoje rozwiązanie z innym zespołem.

3. Kula śniegowa. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą kuli śniegowej, poszukując w udostępnionym e‑materiale odpowiedzi na następujące pytania:
   – Jaką rolę odgrywa hormon natriuretyczny w przeciwdziałaniu mechanizmom nasilającym niewydolność krążenia?
   – Jakie jest znaczenie jonów wapnia w prawidłowym funkcjonowaniu mięśnia sercowego?
   – Jaki związek ma prawo Franka–Starlinga z pracą serca?
   Nauczyciel objaśnia wspomnianą wyżej metodę i wynikające z niej kolejne etapy pracy:
   1) najpierw uczniowie będą indywidualnie opracowywać odpowiedzi na zadane pytania;
   2) potem połączą się w pary i porównają swoje propozycje, a na osobnej kartce zapiszą wspólne odpowiedzi;
   3) kolejnym krokiem będzie połączenie się par w czwórki, które – jak poprzednio – skonfrontują swoje odpowiedzi;
   4) uczniowie utworzą 8‑osobowe zespoły i znów porównają swoje propozycje;
   5) przedstawiciele poszczególnych zespołów 8‑osobowych zaprezentują na forum klasy uzgodnione w grupie odpowiedzi.

4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenie nr 7 (w którym mają za zadanie, na podstawie tekstu źródłowego, ocenić prawidłowość sformułowania: „Blok przedsionkowo‑komorowy jest zaburzeniem zawsze związanym z nieprawidłową funkcją węzła zatokowo‑przedsionkowego” oraz na podstawie własnej wiedzy podać jedną możliwość leczenia zaburzeń funkcjonowania ośrodków automatyzmu pracy serca) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie porównują swoje odpowiedzi z najbliżej siedzącymi sąsiadami. Nauczyciel w razie trudności naprowadza podopiecznych na właściwe rozwiązania lub wyjaśnia wątpliwości.

5. Uczniowie rozwiązują w grupach 4‑osobowych ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie określić – na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy – kiedy i w jakim celu stosuje się AED oraz jaka jest jego przewaga nad klasycznym defibrylatorem używanym przez wyspecjalizowane zespoły ratunkowe), wyświetlone przez nauczyciela na tablicy. Po jego wykonaniu następuje omówienie rezultatów na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie weryfikują mapy myśli stworzone we wstępnej fazie zajęć i w razie potrzeby uzupełniają je.

2. Nauczyciel zadaje pytania w celu sprawdzenia stopnia opanowania wiedzy przez uczniów:
   – Jakie jest znaczenie jonów wapnia w prawidłowym funkcjonowaniu mięśnia sercowego?
   – Jaką rolę odgrywa hormon natriuretyczny w autoregulacji pracy serca?

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Treści w sekcji „Film samouczek” można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu i utrwaleniu wiedzy uczniów.