Scenariusz zajęć

Autor: Patrycja Męcik, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Oddziaływania pomiędzy dipolami

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy:

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

4) opisuje i przewiduje wpływ rodzaju wiązania (jonowe, kowalencyjne, metaliczne), oddziaływań międzycząsteczkowych (siły van der Waalsa, wiązania wodorowe) na właściwości fizyczne substancji nieorganicznych i organicznych; wskazuje te cząsteczki i fragmenty cząsteczek, które są polarne, oraz te, które są niepolarne.

Zakres rozszerzony:

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

6) opisuje i przewiduje wpływ rodzaju wiązania (jonowe, kowalencyjne, metaliczne), oddziaływań międzycząsteczkowych (siły van der Waalsa, wiązania wodorowe) oraz kształtu drobin na właściwości fizyczne substancji nieorganicznych i organicznych; wskazuje te cząsteczki i fragmenty cząsteczek, które są polarne, oraz te, które są niepolarne.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, na czym polega oddziaływanie pomiędzy dipolami;

• wnioskuje, które związki są dipolami;

• uzasadnia, na podstawie budowy, w którym związku występuje oddziaływanie dipol‑dipol oraz na tej podstawie ocenia przypuszczalne właściwości fizykochemiczne.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza tekstu źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film samouczek;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje przykładowe pytania: Co to są oddziaływania międzycząsteczkowe? Jakie znane są Ci rodzaje oddziaływań? Które z oddziaływań powodują wysokie temperatury wrzenia substancji?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel rysuje na tablicy kilka wzorów substancji polarnych i niepolarnych. Razem z podopiecznymi ustala, jaka substancja należy do danej grupy.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Analiza tekstu w dostępnych źródłach informacji, w tym e‑materiale, na temat oddziaływania pomiędzy dipolami. Potem nauczyciel inicjuje dyskusję.

2. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje arkusze papieru A2 i mazaki. Uczniowie korzystają z dostępnych źródeł informacji oraz wykorzystują film samouczek podczas opracowania na temat „Które substancje to dipole i dlaczego? Podaj przykłady dipoli. Jakie są skutki występowania oddziaływań dipol‑dipol?”. Po zakończonej pracy, liderzy prezentują efekty pracy grupowej z zastosowaniem techniki gadająca ściana. Prowadzący weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi i podsumowuje pracę.

3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadając przykładowe pytania: Co to jest dipol elektryczny? Na czym polega oddziaływanie pomiędzy dipolami? Jakie są skutki oddziaływań pomiędzy dipolami?

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe ...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudności ...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi, aby uczniowie zastanowili się, w jakich cząsteczkach występują oddziaływania pomiędzy dipolami i zapisali przykłady w zeszycie.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany podczas przygotowań do pracy kontrolnej, w celu nadrabiania zaległości oraz w fazie realizacyjnej lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Arkusze papieru A2, mazaki, glutaki.

2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest dipol elektryczny?

• Na czym polega oddziaływanie pomiędzy dipolami?

• Jakie są skutki oddziaływań pomiędzy dipolami?