Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Układ Sikorski–Majski i jego wypowiedzenie przez ZSRS w obliczu ujawnienia zbrodni katyńskiej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

• wyjaśnia okoliczności podpisania układu Sikorski‑Majski;

• omawia ustalenia zawarte w tym układzie i tłumaczy, dlaczego przyczynił się on do podziału wśród władz polskich;

• analizuje znaczenie upublicznienia przez Niemców zbrodni katyńskiej dla relacji polsko‑sowieckich oraz relacji ZSRS z aliantami;

• wyjaśnia, w jakim celu Niemcy i Rosjanie uprawiali propagandę w sprawie Katynia.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Układ Sikorski–Majski i jego wypowiedzenie przez ZSRS w obliczu ujawnienia zbrodni katyńskiej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Film edukacyjny” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat i cele zajęć zawarte w sekcji „Wprowadzenie”.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Uczniowie próbują intuicyjnie zadać pytania, na które odpowiedzą w trakcie lekcji.

3. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji. Pyta uczniów: Jak wyglądały relacje polsko‑sowieckie po wrześniu 1939 r.?

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.

2. Jeżeli natomiast nauczyciel uzna, że uczniowie są dobrze przygotowani, prosi wybraną osobę albo ochotnika o krótkie przedstawienie okoliczności i przyczyn podpisania układu Sikorski–Majski. W razie potrzeby uzupełnia odpowiedź ucznia.

3. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Uczniowie przechodzą do poleceń związanych z filmem. Nauczyciel, nawiązując do polecenia 2, zadaje uczniom pytanie: Czy układ Sikorski–Majski rozwiązywał problemy, które wcześniej dzieliły państwo polskie i ZSRS? Uczniowie pracują w parach, przygotowują odpowiedzi wraz z uzasadnieniem, a następnie wybrana para prezentuje swoją propozycję. Pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują.

4. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie 3: wskazują konsekwencje podpisania układu dla ludności, która od 17 września 1939 r. podlegała ZSRS.

5. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Dlaczego układ przetrwał niecałe dwa lata? Co przyczyniło się do ponownego zerwania stosunków polsko‑sowieckich? Wskazana osoba udziela odpowiedzi, pozostali uczniowie mogą dopowiadać ważne według nich informacje.

6. Prowadzący poleca uczniom, aby utworzyli czteroosobowe grupy i ocenili w nich postawę rządu polskiego na uchodźstwie w sprawie katyńskiej. Po ustalonym czasie przedstawiciele wybranej grupy prezentują swoją odpowiedź, uczniowie mogą dyskutować, zastanawiając się nad konsekwencjami decyzji rządu polskiego na uchodźstwie.

7. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Wyświetla ćwiczenie 4, a następnie 5, które uczniowie wykonują w grupach. Po każdym zakończonym zadaniu wybrana grupa prezentuje swoje rozwiązanie.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę dotyczącą kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

2. Na koniec prowadzący podsumowuje przebieg lekcji i pracę uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

F. Kadell, Kłamstwo katyńskie. Historia pewnej manipulacji. Fakty, dokumenty, świadkowie, tłum. J. Pasieka, Wrocław 2008.

T.A. Kisielewski, Katyń. Zbrodnia i kłamstwo, Poznań 2008.

J. Mackiewicz, Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary, Komorów 1997.

T. Urban, Katyń. Zbrodnia i walka propagandowa wielkich mocarstw, Warszawa 2019.

Układ Sikorski‑Majski. Wybór dokumentów, oprac. E. Duraczyński, Warszawa 1990.

J. Zawodny, Katyń, Paryż 1989.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie na podstawie sekcji „Film edukacyjny” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.