Dla nauczyciela

Scenariusz lekcji

Autor: Zuzanna Szewczyk

Przedmiot: biologia

Temat: Ruchy roślin

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
IX. Różnorodność roślin.
6. Wzrost i rozwój roślin. Uczeń:
6) wykazuje związek procesu zakwitania roślin okrytonasiennych z fotoperiodem i temperaturą.
7. Reakcja na bodźce. Uczeń:
1) przedstawia nastie i tropizmy jako reakcje roślin na bodźce (światło, temperatura, grawitacja, bodźce mechaniczne i chemiczne); planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące różnice fototropizmu korzenia i pędu; planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące różnice geotropizmu korzenia i pędu; planuje i przeprowadza obserwację termonastii wybranych roślin;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Wyjaśnisz, na czym polega zjawisko ruchów roślin.

  • Scharakteryzujesz poszczególne rodzaje ruchów roślin.

  • Omówisz przykłady kombinacji różnych typów ruchów roślin.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem komputera;

  • ćwiczenia interaktywne;

  • mapa myśli;

  • metoda stolików eksperckich;

  • analiza grafiki interaktywnej.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • 8 arkuszy papieru A2, flamastry.

Przed lekcją

  1. Wskazane jest przygotowanie przed lekcją okazów mimozy oraz rosiczki lub muchołówki (okazy mogą przynieść uczniowie z własnych hodowli domowych).

  2. Uczniowie przypominają sobie wiadomości na temat roślinnych regulatorów wzrostu oraz objętościowego wzrostu komórki i roli wakuoli w tym procesie (turgor, potencjał wodny itd.).

Przebieg zajęć

Faza wstępna

  1. Uczniowie zapoznają się z wprowadzeniem do e‑materiału. Wybrana osoba odczytuje podpis do ilustracji okładkowej e‑materiału. Nauczyciel, odwołując się do niego, zwraca uwagę na fakt, że opisane ruchy maciejki to fotonastie, wywołane zmianami natężenia światła. Tłumaczy, że ruchy roślin są adaptacją o charakterze fizjologicznym.

  2. Nauczyciel pyta uczniów, czy potrafią podać przykłady ruchów u roślin i odnieść je do wymienionych we wstępie rodzajów. Uczniowie udzielają swobodnych odpowiedzi.

  3. Nauczyciel omawia cele zajęć, a następnie wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna

  1. Jeśli przygotowany został przed lekcją okaz mimozy wstydliwej, nauczyciel prezentuje uczniom jej ruchy. Jeśli okazy mimozy, rosiczki lub muchołówki dostarczą uczniowie można poprosić właścicieli roślin o omówienie obserwowanych u tych roślin ruchów. Nauczyciel tłumaczy, że są to różne rodzaje nastii. Uczniowie zapoznają się w opisem przebiegu tego ruchu zawartym w sekcji „Przeczytaj”.

  2. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy i prosi ich, by na podstawie e‑materiału opracowali mapę myśli dotyczącą przydzielonych zagadnień:

    • grupa I i II: tropizmy;

    • grupa III i IV: nastie.

  3. Grupy otrzymują po dwa arkusze papieru A2 i na jednym z nich sporządzają mapę myśli. Następnie wybierają po dwóch ekspertów, którzy najlepiej opanowali otrzymane zagadnienia. Eksperci zamieniają się grupami (I z III, II z IV) i przekazują zdobytą wiedzę. Uczniowie z drugiej grupy robią na drugim arkuszu notatki w formie mapy myśli, porządkując informacje przekazywane przez eksperta. Po upływie wyznaczonego czasu eksperci wracają do swoich grup.

  4. Grupy prezentują wyniki swojej pracy. Nauczyciel uzupełnia brakujące informacje, z podkreśleniem różnych kryteriów stosowanych w klasyfikacji ruchów roślin, koryguje ewentualne błędy.

  5. Uczniowie zapoznają się z grafiką interaktywną. Następnie, pracując w parach, wykonują polecenia od 1 do 3. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, w razie potrzeby naprowadza ich na prawidłowe rozwiązanie.

  6. Uczniowie tworzą niewielkie, trzy- lub czteroosobowe zespoły i wykonują ćwiczenia interaktywne od 6 do 8. Następnie wskazany zespół prezentuje przygotowane odpowiedzi. Klasa ocenia ich poprawność. Nauczyciel wyjaśnia ewentualne wątpliwości.

Faza podsumowująca

  1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie interaktywne nr 4. Nauczyciel proponuje grę w słowne kalambury. Uczniowie dzielą się na dwie grupy. Jeden z uczniów z grupy losuje karteczkę z nazwą rodzaju ruchu roślin. Uczniowie z grupy, do której należał uczeń, zadają pytania, a uczeń odpowiada na nie tylko w formie „tak” lub „nie”. Nauczyciel wyznacza czas na zgadnięcie odpowiedzi. Wygrywa ta grupa, która przez zadawanie pytań odgadnie największą liczbę nazw rodzajów ruchów roślin.

  2. Nauczyciel ocenia zaangażowanie uczniów podczas zajęć.

Praca domowa

Wykonaj ćwiczenia interaktywne od 1 do 3 oraz 5.

Materiały pomocnicze

Neil A. Campbell i in., Biologia Campbella, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

Encyklopedia szkolna. Biologia, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej

Grafikę interaktywną można wykorzystać na kolejnych lekcjach dotyczących ruchów roślin, m.in. Nastie i nyktinastie.

Sprawdź się