Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Ustroje rzeczne
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony: IV. Dynamika procesów hydrologicznych: ruchy wody morskiej, wody podziemne i źródła, ustroje rzeczne, typy jezior.
Uczeń:
rozpoznaje i opisuje cechy ustrojów rzecznych na świecie, w tym ustroju rzeki płynącej najbliżej jego szkoły.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
definiuje ustrój rzeczny,
zna rodzaje ustrojów rzecznych,
analizuje występowanie rzek o różnych typach ustrojów.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, mapa mentalna, praca z mapą, praca z grafiką interaktywną
Formy zajęć: praca indywidualna, praca parami, praca grupowa
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, atlas, arkusze papieru, guma mocująca, pisaki, mapa fizyczna świata
Materiały pomocnicze:
L.K. Dawydow, A.A. Dmitrijewa, N.G. Konkina, Hydrologia ogólna, tłum. A. Dubicki, W. Meyer, PWN, Warszawa 1979.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – prosi o przeczytanie wprowadzenia do e‑materiału. Następuje wyjaśnienie pojęć: stan wody, przepływ rzeki, ustrój rzeki.
Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel prosi, aby uczniowie, pracując w parach, podzielili rzeki ze względu na ciągłość zasilania oraz wyjaśnili, jak sposób zasilanie wpływa na przepływ rzeki.
Po kilku minutach uczniowie odpowiadają, krótko dyskutują nad podanym zagadnieniem.
Następnie wyszukują czynniki wpływające na ustrój rzeki – zapisują je na tablicy.
Każdy uczeń indywidualnie poszukuje informacji (podręcznik, e‑materiał) na temat wpływu wymienionych czynników – krótka dyskusja.
Nauczyciel w trakcie dyskusji nawiązuje do ustrojów rzecznych – wydziela ustroje proste i złożone (możliwa krótka pogadanka).
Dzieli uczniów na cztery grupy – każda otrzymuje arkusz papieru i pisaki, jej zadaniem jest opracowanie mapy mentalnej na temat jednego z podanych ustrojów (charakterystyka).
Nauczyciel prosi także o znalezienie przykładów rzek, które mają dany ustrój i wskazanie ich na mapie fizycznej świata oraz powiązanie ustrojów z czynnikami zapisanymi na tablicy.
Przedstawiciel grupy losuje jeden z czterech ustrojów rzecznych (deszczowy, śnieżny, lodowcowy, złożony).
Uczniowie zapisują na środku arkusza papieru nazwę ustroju, dyskutują w grupie na jego temat, poszukują informacji, zastanawiają się nad formą jego przedstawienia.
Po upływie wyznaczonego przez nauczyciela czasu uczniowie przyczepiają swoje prace na tablicy, następnie przedstawiciele grup omawiają je – pozostali uczniowie mogą zadawać pytania.
Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi uczniów, uzupełnia je w miarę potrzeby.
Następnie nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z grafiką interaktywną i filmem edukacyjnym i wykonanie zawartego tam polecenia – praca wykonywana w parach.
Wybrani uczniowie na forum porównują ustroje i wyjaśniają, jaki wpływ na nie ma klimat danego obszaru.
Faza podsumowująca
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami; ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.
Nauczyciel wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału; uczniowie wykonują wybrane ćwiczenia z e‑materiału – nauczyciel pyta o ewentualne trudności, wyjaśnia je.
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – co było dla nich łatwe, trudne, ciekawe etc.
Praca domowa
Opisz ustrój rzeki płynącej w okolicy szkoły. Przy charakterystyce weź pod uwagę głównie warunki klimatyczne występujące na tym obszarze.
Wykonaj pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale (wskazane przez nauczyciela).
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Grafikę interaktywną i film edukacyjny można wykorzystać w toku lekcji z zakresu podstawowego o zróżnicowaniu sieci rzecznej na Ziemi (IV.4). Grafikę interaktywną częściowo można również wykorzystać na lekcji dotyczącej transportu śródlądowego (zakres podstawowy XII.4).