Dla nauczyciela

Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Obraz Maryi w średniowiecznych tekstach

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
8) tworzy plan kompozycyjny i dekompozycyjny tekstów o charakterze argumentacyjnym;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • scharakteryzuje Matkę Bożą na podstawie Kazań o Maryi Pannie Czystej Jana z Szamotuł Paterka;

  • ustali, jakie argumenty zawarte w Kazaniu o Maryi Pannie Czystej Jana z Szamotuł Paterka poświadczają cielesne piękno Matki Bożej;

  • wykaże, że Kazanie o Maryi Pannie Czystej Jana z Szamotuł Paterka ma charakter dydaktyczny;

  • określi, jaki model przedstawiania Matki Bożej zastosował Jan z Szamotuł Paterka w Kazaniu o Maryi Pannie Czystej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • projekt instalacji.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Materiał umieszczony w multimedium może stanowić punkt wyjścia do konkursu na projekt instalacji plastyczno‑muzycznej. Uczniowie wybierają jeden utwór i dołączają do niego samodzielnie wybrany fragment muzyki sakralnej (jako tło muzyczne) i obraz. Wybrane instalacje wspólnie omawiają i organizują w klasie ich pokaz. Chętni uczniowie opisują uczucia, które wywołują oglądane i wysłuchiwane dzieła sztuki plastycznej i muzycznej.

Faza wprowadzająca:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z sekcją „Przeczytaj”. Chętna osoba podsumowuje zdobyte w ten sposób wiadomości.

Faza realizacyjna:

  1. Część właściwa lekcji rozpoczyna się od lektury tekstów i wyjaśnienia trudnego słownictwa. Uczniowie wykonują ćwiczenie 1 z sekcji „Sprawdź się”.

  2. Nauczyciel prowadzi z uczniami rozmowę na temat tego, czym jest kazanie. Uczestnicy wyjaśniają, dlaczego - ich zdaniem - tekst Jana z Szamotuł Paterek nosi tytuł Jan z Szamotuł Paterek Kazania o Maryi Pannie Czystej.

  3. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy i przydziela każdej z nich zadania do wykonania (z sekcji „Sprawdź się”). Uczniowie rozwiązują je. Wybierają lidera, który wspólne ustalenia przedstawia pozostałym uczestnikom zajęć.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie porównują łacińską pieśń Salve Regina z jej polską parafrazą Zdrowaś, krolewno wyborna... – koncentrują się na motywach wprowadzonych do polskiej wersji utworu. Charakteryzują również Maryję przedstawioną w Modlitewniku Nawojki.

Praca domowa:

  1. Czy wizerunek Maryi wyłaniający się ze średniowiecznych utworów jest bliski wrażliwości człowieka współczesnego? Napisz tekst liczący 400 słów.

Materiały pomocnicze:

  • Stefan Nieznanowski, Średniowieczna liryka religijna. Rekonesans badawczy, [w:] Stefan Nieznanowski, Studia i wizerunki, Warszawa 1989.

  • Bogurodzica, wstęp filologiczny J. Woronczak, wstęp językoznawczy E. Ostrowska, opracowanie muzykologiczne H. Feicht, Wrocław 1962.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się