Dla nauczyciela

Autor: Sabina Świtała

Przedmiot: Język polski

Temat: Z legend dawnego Egiptu Bolesława Prusa – cechy noweli pozytywistycznej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
2. Rozumienie historii literatury i dziejów kultury jako procesu, a także dostrzeganie roli czynników wewnętrznych i zewnętrznych wpływających na ten proces.
7. Kształcenie umiejętności czytania, analizowania i interpretowania literatury oraz innych tekstów kultury, a także ich wzajemnej korespondencji.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Doskonalenie umiejętności wyrażania własnych sądów, argumentacji i udziału w dyskusji.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
7) odróżnia streszczenie od parafrazy; funkcjonalnie stosuje je w zależności od celu wypowiedzi;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
Lektura obowiązkowa
23) Bolesław Prus, Lalka, Z legend dawnego Egiptu;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wskazuje te elementy noweli, które zgadzały się z estetyką dominującą w pozytywizmie oraz te, które się z nią nie zgadzały;

  • wymienia funkcje tematyki historycznej w literaturze pozystywistycznej;

  • redaguje streszenie utworu Z legend dawnego Egiptu;

  • odczytuje przesłanie utworu;

  • wypisuje fragmenty noweli, w których jest widoczny zabieg retardacji;

  • twórczo modyfikuje treść noweli Bolesława Prusa.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • rozmowa kierowana;

  • metoda aktywizująca - spacer klasowy;

  • metoda aktywizująca - emotikony;

  • SCAMPER.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego;

  • praca w grupach.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • e‑podręcznik;

  • tabele dla uczniów;

  • treść Z legend dawnego Egiptu Bolesława Prusa;

  • polecenia dla grup.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przed zajęciami uczniowie przypominają sobie treści nowel, które poznali w szkole średniej lub w szkole podstawowej. Każdy uczeń powinien wybrać jedną nowelę (inną niż Z legend dawnego Egiptu) i zobrazować jej treść za pomocą kilku emotek. Swoje pomysły przedstawienia treści nowel uczniowie przynoszą na zajęcia. Propozycja ucznia do noweli Janko Muzykant mogłaby wyglądać następująco:

Reto2AabWzG3j
Grafika przedstawia trzy emoji. Są to skrzypce. Buźka z serduszkami zamiast oczu. Zdenerwowana buźka. Buźka z iksami zamiast oczu.

Faza wprowadzająca:

  1. Praca z zadaniem domowym: Nauczyciel prosi, aby uczestnicy zajęć spacerowali po klasie i na umówiony sygnał rozpoczęli rozmowę z najbliżej znajdującą się osobą. Rozmowa powinna rozpocząć się od odgadnięcia tytułów utworów ukrytych pod emotikonami. Następnie rozmówcy poszukują cech wspólnych w obu tekstach.

  2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji.

  3. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Wybrane osoby odczytują na głos kolejne fragmenty tekstu Bolesław Prusa Z legend dawnego Egiptu.

  2. Po zapoznaniu się z tekstem nauczyciel pyta m.in. o czas powstania utworu, świat przedstawiony, sposób kreacji bohaterów, poruszaną tematykę. Następnie prosi, aby uczestnicy zajęć zastanowili się nad tym, jakie cechy typowe i nietypowe dla nowel pozytywistycznych dostrzegają w tekście. Młodzież w parach uzupełnia tabelę:

RRQf9crhAXSWm
Grafika przedstawia tabelę o nazwie Z legend dawnego Egiptu Bolesława Prusa. W lewej kolumnie widnieje nagłówek cechy charakterystyczne dla noweli pozytywistycznej. W prawej kolumnie nagłówek cechy nietypowe dla noweli publicystycznej. Wersy tabeli są puste.

  1. Uczniowie w tych samych parach zapoznają się z multimedium bazowym, weryfikują i uzupełniają zapisy w tabeli. Po skończonej pracy wskazane przez prowadzącego osoby odczytują swoje notatki. Nauczyciel komentuje.

  2. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie następujące ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się”: od 1 do 7. Rozwiązania zadań odczytywane są na forum klasy przez chętne osoby. Nauczyciel w razie potrzeby rozwija wypowiedzi uczestników zajęć i zadaje pytania pomocnicze.

  3. Praca w grupach. Prowadzący dzieli klasę na grupy. Rozdaje polecenia i tłumaczy, na czym polega praca metodą SCAMPER:

    RTXBD0X7cpYIf
    Polecenie dla grup. Poznaliście Bolesława Prusa z legend dawnego Egiptu. Wasze zdanie będzie polegało na tym, aby stworzyć plan noweli, która powstanie przez modyfikację utworu pozytywistycznego twórcy. Planując swój tekst. wykorzystując metodę SCAMPLER. Postępujcie według wskazówek: S - substitute: Zastąpcie, na przykład jakąś postać inną postacią, C - combine: połączcie, dodajcie na przykład jakiś element, przedmiot. A - adapt: dostosujcie na przykład akcję do innego otoczenia. M - modify: zmieńcie, zwiększcie, zmniejszcie na przykład kolor, kształt, wielkośc, formę elementu. P - put to another use: znajdźcie inne zastosowanie, na przykład bohater wchodzi w inną rolę. E - eleminate: wyeliminujcie - odejmijcie jakiś element. R - reverse: odwróćcie role, na przykład ten, kto jest dobry staje się zły. Uwaga!!! Pamiętajcie, że przesłanie, główna myśl utworu nie może ulec zmianie. Wypiszcie cytaty z noweli Bolesława Prusa, które chcielibyście umieścić w swoim tekście. Pamiętajcie, aby je odpowiednio zapisać.

  4. Uczniowie prezentują swoje pomysły na modyfikację noweli. Po wystąpieniu każdej z grup prowadzący pyta o cechy noweli, które będą widoczne w planowanych pracach.

Faza podsumowująca:

  1. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności

  2. Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...

Praca domowa:

  1. Napisz nowelę, której plan stworzyłeś z kolegami i koleżankami podczas zajęć. Pamiętaj o cechach gatunku oraz odpowiednim wprowadzaniu cytatów z utworu Bolesława Prusa do własnego tekstu.

  2. Napisz rozprawkę na około 200 słów, w której zinterpretujesz przesłanie noweli zawarte w słowach: „Patrzcie tedy, że marne są ludzkie nadzieje wobec wyroków, które Przedwieczny ognistymi znakami wypisuje na niebie”.

Materiały pomocnicze:

  • Bolesław Prus, Opowiadania i nowele. Wybór, oprac. T. Żabski, Wrocław 1996.

  • Grzegorz Tomicki, Marne są ludzkie nadzieje. Z legend dawnego Egiptu Bolesława Prusa jako świadectwo literatury na rozdrożu, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Literackie” 2008, Nr 48, s. 101‑109.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Prezentacja multimedialna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

  • Zajęcia można zaplanować na dwie jednostki lekcyjne, wówczas uczniowie mogą napisać nowelę podczas zajęć.

  • Zadanie domowe może zostać wykonane w grupach, w których młodzież pracowała podczas zajęć.

Sprawdź się