Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Trzeci Świat w świecie dwubiegunowym

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia genezę pojęcia Trzeciego Świata oraz wskazuje, które państwa określano jako Pierwszy i Drugi Świat;

• tłumaczy znaczenie zimnej wojny i rywalizacji między mocarstwami dla powstania Ruchu Państw Niezaangażowanych;

• analizuje cechy przypisywane państwom Trzeciego Świata.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel odczytuje wyświetlony na tablicy temat lekcji oraz cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”.

2. Poleca uczniom przygotować w parach pytania związane z tematem lekcji (będą to obowiązujące ich kryteria sukcesu). Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z zakresem zajęć?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: W jaki sposób rozumiecie „Trzeci Świat”? Co dla was znaczy ten termin? Uczniowie zgłaszają swoje odpowiedzi, wybrana osoba może je zapisywać na tablicy.

2. Nauczyciel odtwarza fragment filmu z sekcji „Film + Sprawdź się”, w którym ekspert przedstawia, skąd się wzięło pojęcie Trzeciego Świata i w jaki sposób „podzielono” glob w czasie zimnej wojny. Opowiada o tym, jaką rolę odgrywały te państwa w rywalizacji między Wschodem a Zachodem.

3. Praca z mapą interaktywną. Nauczyciel prosi uczniów, aby zapoznali się z mapą i w parach przygotowali odpowiedzi na polecenie 2: „Wymień podobieństwa w sytuacji politycznej powstających na przełomie lat 40. i 50. państw Trzeciego Świata na terenie Azji”. Wybrana para przedstawia swoją propozycję odpowiedzi, prowadzący zajęcia może ją uzupełniać lub korygować. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie 3: wyjaśniają, jaki wpływ na kształtowanie się państw Trzeciego Świata na terenie Azji miała rozpoczynająca się właśnie zimna wojna.

4. Nauczyciel omawia historię Ruchu Państw Niezaangażowanych i dążenie tych krajów do znalezienia swojego miejsca w światowym układzie sił.

5. Prowadzący, przywołując propozycje uczniów odnośnie do rozumienia terminu „Trzeci Świat”, prosi, aby uczniowie obejrzeli do końca film i wynotowali najważniejsze cechy, według których przyporządkowywano państwa do grupy krajów Trzeciego Świata. Następnie, nawiązując do poleceń 3 i 4 z sekcji „Film + Sprawdź się”, zadaje uczniom pytania: Jakie są najważniejsze cechy charakterystyczne krajów Trzeciego Świata? Dlaczego próby przyporządkowania różnych państw do kategorii krajów Trzeciego Świata (według omówionych kryteriów) można zakwestionować? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, dyskutują między sobą, nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Trzeci Świat w świecie dwubiegunowym” i inicjuje krótką rozmowę dotyczącą kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia nr 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

M.W. Solarz, Trzeci Świat. Zarys biografii pojęcia, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Wskazówki metodyczne:

Multimedia (mapa oraz filmy) mogą zostać wykorzystane do przygotowania się do lekcji poświęconej najważniejszym współczesnym zagrożeniom cywilizacyjnym i problemom gospodarczym biednego Południa i bogatej Północy.