Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Kryzys cesarstwa

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne kryzysu cesarstwa;

• omawia wpływ armii rzymskiej na sytuację w imperium;

• opisuje, w jaki sposób rzymscy władcy usiłowali utrzymać jedność imperium;

• wyjaśnia termin tetrarchia i znaczenie tego nowego systemu rządów.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca, aby uczniowie przypomnieli sobie wcześniejszą historię Rzymu – okres pryncypatu i dominatu.

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie na tablicy uczniom tematu oraz celów lekcji, a następnie określenie kryteriów sukcesu.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi, aby wskazana lub wylosowana osoba przypomniała, czym był pryncypat i dominat w dziejach Rzymu. W razie potrzeby uzupełnia odpowiedź ucznia.

2. Prowadzący omawia sytuację, w jakiej znalazło się Cesarstwo Rzymskie w III w. n.e. Zwraca uwagę na rosnące zagrożenie zewnętrzne, a także na coraz większy kryzys wewnętrzny w państwie.

3. Praca z multimedium („Schemat interaktywny”). Nauczyciel poleca, aby uczniowie w parach zapoznali się ze schematem, a następnie wykonali polecenie 2: wymienili i opisali czynniki, które wpłynęły na kryzys cesarstwa. Prosi przedstawiciela jednej pary o zaprezentowanie odpowiedzi, pozostali uczniowie mogą dopowiadać ważne według nich informacje. Nauczyciel odnosi się do odpowiedzi uczniów, zwracając uwagę na poprawne odpowiedzi i korygując ewentualne błędy.

4. Nauczyciel zapowiada, że uczniowie obejrzą film, który pozwoli spojrzeć na kwestię kryzysu cesarstwa z bardzo konkretnego punktu widzenia, a dokładniej – dynastii Sewerów. Krótko przybliża dzieje tej dynastii i odtwarza film.

5. Po zakończeniu emisji filmu nauczyciel zadaje uczniom pytania: Z jakimi problemami mierzyli się władcy Rzymu w tamtym okresie? Dlaczego sprawne przekazanie władzy było jedną z największych bolączek Rzymu w III w. n.e.? Co waszym zdaniem można było zrobić, aby zadbać o jedność państwa, a jednocześnie rozwiązać problemy gospodarcze i polityczne imperium? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, krótko dyskutują, jedna osoba może je zapisywać na tablicy.

6. Nauczyciel omawia rozwiązania, jakie wdrażano w cesarstwie, aby zapobiec kryzysowi; charakteryzuje nowy system rządów – tetrarchię.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania nauczyciel prosi uczniów, aby indywidualnie wykonali ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Film”. Następuje wspólne omówienie odpowiedzi.

2. Nauczyciel prosi uczniów, aby wrócili do pytań, które przygotowali na początku zajęć. Czy uzyskali na nie odpowiedzi? Jeśli nie, uczniowie  szukają ich wspólnie z nauczycielem.

3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Opracuj podsumowanie tematu „Kryzys cesarstwa” w formie pytań do krzyżówki.

Materiały pomocnicze:

K. Christ, Historia Cesarstwa Rzymskiego. Od Augusta do Konstantyna, przeł. A. Gierlińska, Poznań–Gniezno 2016.

T. Kotula, Septymiusz Sewerus, cesarz z Lepcis Magna, Wrocław 1987.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą zapoznać się ze schematem oraz filmem przed zajęciami, aby przygotować się do późniejszej pracy. Wówczas w fazie realizacyjnej przechodzą od razu do wykonywania poleceń i ćwiczeń.