Dla nauczyciela
Autorka: Sabina Świtała
Temat: Między uczuciem a rozumem. Poezje Adama Asnyka.
Adresat: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
Czytanie utworów literackich. Uczeń:
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje.
II. Kształcenie językowe.
Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi.
III. Tworzenie wypowiedzi.
Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
5) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca.
IV. Samokształcenie. Uczeń:
6) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
Kompetencje cyfrowe;
Kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
omawia tematy i cechy stylu poezji Adama Asnyka;
rozważa aktualność myśli zawartych w twórczości artysty;
charakteryzuje stosunek artysty do młodego pokolenia twórców;
porównuje wiersze o podobnej tematyce.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
metoda oglądowa;
pogadanka;
metoda ćwiczeń przedmiotowych;
praca z tekstem;
burza mózgów.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego;
praca w parach.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/ tablica, pisak/ kreda;
wiersz Marii Bartus Mówią mi.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
Nauczyciel zapisuje na tablicy słowo „pozytywizm”. Uczniowie podają skojarzenia do epoki.
Wypisane skojarzenia stają się pretekstem do rozmowy o specyfice pozytywizmu. Jeśli wśród wypowiedzi uczniów nie pojawi się hasło „czasy niepoetyckie”, nauczyciel pyta o nie sam i prosi o wyjaśnienie.
Podanie celu i tematu zajęć.
Faza realizacyjna
Uczestnicy zajęć wykonują ćwiczenie 4. Po każdej poprawnej odpowiedzi nauczyciel opowiada o kręgach tematycznych w twórczości Asnyka.
Następnie uczniowie zapoznają się z multimedium bazowym i wykonują polecenie nr 1. Wybrane osoby odczytują swoje odpowiedzi, pozostali uczniowie i nauczyciel komentują.
Wskazany uczeń odczytuje wiersz Do młodych. Młodzież wykonuje ćwiczenia 5 i 6, które omawiane są na forum klasy.
Prowadzący mówi, że Maria Bartus również należała do poetek epoki pozytywizmu. Czyta młodzieży wiersz autorki pt. Mówią mi:
Mówią miMówią mi – że Ideały
To młodości krótki szał,
Jednym targiem świat ten cały,
Prawdą życia – tylko kał!
Mówią mi, że trzeba w masce
Ukryć groźny wzrok i twarz;
Sprzedać prawość możnych łasce,
I przy ustach stawić straż.
Mówią mi – że serce – dzieckiem;
Że ich śmieszą jego łzy,
Gdy w objęciu mar zdradzieckiem
Obłąkańców roi sny;
Że nie miłość, ani wiara
Ten zgrzybiały wspiera świat;
Ale waga, ale miara,
Władza sprytu, cyfr i zdrad!
Mówią mi – że myśl w człowieku
To najpierwsza z zysku sług;
Mówią mi – o hańbo wieku!
Że raz oczy przetrzeć trzeba
By odzyskać trzeźwy wzrok:
I nie tonąc w blaskach nieba,
Ale zimno spojrzeć w mrok.
I pójść śladem za drugiemi,
I głos serca rzucić w pył;
I na wieki sprzedać ziemi
Niestarganych resztę sił!
Bo poezja, pieśń, uczucie,
To blichtr tylko zdradnych larw!
W które stroi się zepsucie
Jak w sukienki cudnych barw!
Mówią mi – o Boże, Boże!
Wielki Boże ojców mych!
Ty mnie usłysz! Gdy w pokorze
Wołam: oświeć, oświeć ich!
Gdzie ich przyszłość? – w jakie progi
Ten szalony dąży ruch?
Co u kresu czeka drogi?
Gdzie nie czeka Bóg i Duch?!
Prosi o porównanie tematyki poruszonej przez autorkę w tekście z tematyką poruszaną przez Adama Asnyka. Jakie podobieństwa, jakie różnice widzą uczestnicy zajęć.
Faza podsumowująca
Nauczyciel rozdaje schemat (lub zapisuje na tablicy) w formie grafów do uzupełnienia:
P ………………………………………………………….
O ………………………………………………………….
E ………………………………………………………….
Z ………………………………………………………….
J ………………………………………………………….
A ………………………………………………………….
Młodzież w parach zastanawia się nad ponadczasowością myśli zawartych w poznanych utworach Asnyka. Wnioski zapisuje na schemacie. Np.
***P
*okolenie młodych ma budować przyszłość.
***O
*łtarze przeszłości należy szanować.
E – ………………………………………………………….
.
.
.
Wybrane pary odczytują swoje odpowiedzi.
Praca domowa:
Zadanie domowe z e‑materiału.
Materiały pomocnicze:
Z. Mocarska‑Tycowa, Wybory i konieczności. Poezja Asnyka wobec gustów estetycznych i najważniejszych pytań swoich czasów, wyd. 2, Toruń 2005.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Multimedium bazowe można wykorzystać jako wprowadzenie do zajęć.