Scenariusz zajęć

Autor: Elżbieta Korzeniak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak za pomocą równań reakcji zapisać proces hydrolizy?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa

Zakres rozszerzony:

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

9) pisze równania reakcji: zobojętniania, wytrącania osadów i wybranych soli z wodą w formie jonowej pełnej i skróconej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje pojęcie hydrolizy;

• zapisuje równania reakcji hydrolizy;

• określa odczyn roztworów soli;

• określa sprzężoną parę kwas‑zasada;

• określa odwracalność procesu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• film samouczek;

• eksperyment chemiczny;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda;

• rzutnik multimedialny;

• aplikacja Mentimeter oraz Kahoot! lub Quizizz.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie: jaka jest różnica między zobojętnianiem a hydrolizą?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu „hydroliza”. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z wykorzystaniem tabletów/smartfonów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel rozdaje uczniom schemat porównania mocy kwasów i zasad Brønsteda‑Lowry’ego. Uczniowie analizują schemat. Nauczyciel ewentualnie wyjaśnia kwestie niezrozumiałe.

2. Nauczyciel wyświetla na forum film samouczek – wszyscy uczestnicy zajęć analizują go. Nauczyciel ewentualnie wyjaśnia kwestie niezrozumiałe.

3. Eksperyment uczniowski. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy, które przeprowadzają doświadczenie chemiczne „Badanie reakcji hydrolizy wybranych soli” (informacja w materiale pomocniczym). Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy, odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie w grupach przygotowują instrukcję wykonania eksperymentu, po czym na forum klasy chętni uczniowie prezentują wypracowane zasady pracy. Pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują poprawność zaplanowanych działań w ramach eksperymentu. Uczniowie zapisują w kartach pracy pytanie badawcze, hipotezę, obserwacje, określają odczyn badanego roztworu, wnioski, równanie reakcji i typ reakcji hydrolizy. Liderzy grup prezentują swoje rezultaty na forum klasy, a równania reakcji zapisują na tablicy. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi uczniów i w razie potrzeby uzupełnia podane informacje.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – zestaw ćwiczeń.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: czym się różni zobojętnianie od hydrolizy? Wskaż, jaki odczyn będzie miał roztwór chlorku amonu i dlaczego taki? Wskaż, jaki odczyn będzie miał roztwór siarczanu(IV) potasu i dlaczego taki? Nauczyciel może przygotować quiz dla uczniów i wykorzystać aplikację Kahoot! lub Quizizz.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – zestaw ćwiczeń.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany podczas przygotowywania się do zajęć czy do sprawdzianu.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Czym się różni zobojętnianie od hydrolizy?

• Wskaż, jaki odczyn będzie miał roztwór chlorku amonu i dlaczego taki?

• Wskaż, jaki odczyn będzie miał roztwór siarczanu(IV) potasu i dlaczego taki?

2. Schemat dla każdego ucznia: porównanie mocy kwasów i zasad Brønsteda - Lowry’ego.

3. Doświadczenie chemiczne: „Badanie reakcji hydrolizy wybranych soli”

Sprzęt i szkło laboratoryjne: nieopisane probówki z roztworami soli, statyw do probówek, pipety.

Odczynniki chemiczne: uniwersalny papierek wskaźnikowy oraz roztwory:

• Grupa I: $\text{NaCl}$, ${\text{K}}_2{\text{CO}}_3$, ${\text{NH}}_4{\text{ClO}}_4$

• Grupa II: ${\text{Na}}_3{\text{PO}}_4$, ${\text{Al}}_2{\text{(SO}}_4{\text{)}}_3$, ${\text{KNO}}_3$

• Grupa III: ${\text{NaH}}_2{\text{PO}}_4$, ${\text{Zn(NO}}_3{\text{)}}_2$, ${\text{Na}}_2{\text{SO}}_4$

• Grupa IV: ${\text{CH}}_3\text{COONa}$, ${\text{AlCl}}_3$, ${\text{NaClO}}_4$.

4. Karta pracy ucznia: