Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Manifest poetycki Stanisława Barańczaka

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Cele kształcenia – wymagania ogólne
II. Kształcenie językowe.
3. Funkcjonalne wykorzystywanie wiedzy o języku w odczytaniu sensów zawartych w strukturze głębokiej tekstów literackich i nieliterackich.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
Zakres rozszerzony
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
3) rozpoznaje w utworach cechy prądów literackich i artystycznych oraz odczytuje ich funkcje;
4) rozróżnia grupę literacką i pokolenie literackie; rozpoznaje założenia programowe w utworach literackich różnych epok;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • dostrzega problematykę społeczno‑polityczną twórczości Stanisława Barańczaka;

  • rozpoznaje typowe cechy poezji Stanisława Barańczaka w wierszach: Spójrzmy prawdzie w oczy oraz Określona epoka;

  • wskazuje cel, w jakim poeta w swoich wierszach dokonuje defrazeologizacji oraz stylizacji na nowomowę.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • odwrócona klasa;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • metoda projektów.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Na dwa tygodnie przed zaplanowaną realizacją lekcji nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy.

  2. Zadaniem grup jest przygotowanie projektu. Podział tematów projektu i źródeł:

GRUPA I: Biografia pokoleniowa Stanisława Barańczaka i analiza wiersza Spójrzmy prawdzie w oczy. Materiały źródłowe:

  • treść sekcji: „Wprowadzenie” i „Przeczytaj” w e‑materiale,

  • pierwsza część filmu z wykładem profesora Krzysztofa Biedrzyckiego w e‑materiale;

  • film dostępny na platformie YouTube: Wybitne Postacie Uniwersytetu #26: Stanisław Barańczak .

GRUPA II: Kontekst społeczno‑polityczny w twórczości Stanisława Barańczaka i analiza wiersza Określona epoka. Materiały źródłowe:

  • treść sekcji: „Wprowadzenie” i „Przeczytaj” w e‑materiale,

  • druga część filmu z wykładem profesora Krzysztofa Biedrzyckiego w e‑materiale;

  • film dostępny na platformie YouTube: Wybitne Postacie Uniwersytetu #26: Stanisław Barańczak.

  1. Dodatkowo wybrany przedstawiciel każdej z grup ma za zadanie przygotwać głośne odczytanie wiersza przydzielonego do grupy.

  2. Każda z grup wykonuje polecenia 1. i 2. dołączone do przydzielonej części filmu.

  3. Wybór formy prezentacji projektu nauczyciel pozostawia grupom uczniów. Może to być: wystawa, inscenizacja, wykład, film, prezentacja multimedialna, rozbudowana mapa myśli.

  4. Limit czasowy dla prezentacji projektu: 10 minut

Faza wprowadzająca:

  1. Lekcja prowadzona metodami odwróconej klasy i projektową. Większość lekcji poświęcona jest zatem na prezentację i omówienie wyników pracy projektowej.

  2. Nauczyciel po krótkim wstępie rozpoczynającym lekcję zapisuje jej temat na tablicy.

Faza realizacyjna:

  1. Lekcja rozpoczyna się od prezentacji projektów przygotowanych przez grupy.

  2. Nauczyciel omawia z uczniami wyniki ich pracy projektowej. Ocenia jakość i poziom przygotowania oraz deklamację wiersza.

  3. Na podstawie informacji przekazanych za pomocą przygotowanych projektów wszyscy uczniowie wykonują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”: 1., 2., 4. – wspólnie, na forum; 3., 5., 6.-8. – podczas cichej pracy, której wyniki nauczyciel omówi po zakończeniu pracy uczniów.

Faza podsumowująca:

W podsumowaniu lekcji nauczyciel pyta uczniów: czy – tak jak twierdzi Stanisław Barańczak - sztuka musi zatrącać o rzeczywistość? Czy to konieczne? I dlaczego niektórzy artyści rezygnują z opisywania dnia codziennego? Uczniowie dyskutują na ten temat do końca lekcji.

Materiały pomocnicze

Krzysztof Biedrzycki, Świat poezji Stanisława Barańczaka, Kraków 1995.
Dariusz Pawelec, Poezja Stanisława Barańczaka. Reguły i konteksty, Katowice 1992.
Małogorzata Szulc‑Packalén, Pokolenie’68. Studium o poezji polskiej z lat siedemdziesiątych, Warszawa 1997.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać efekty swojej pracy projektowej oraz treść wykładu
dr. hab. Krzysztofa Biedrzyckiego (obu części filmu) do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się