Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia

Temat: „Lew Lechistanu”. Początek rządów Jana III Sobieskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje okoliczności wyboru Jana Sobieskiego na króla Polski;

• wyjaśnia przebieg dalszych walk Rzeczypospolitej z Turcją w latach 1673‑1676;

• charakteryzuje profrancuską politykę króla Jana III i jego późniejsze problemy w zbudowaniu silnego stronnictwa dworskiego;

• tłumaczy znaczenie hasła „klientela” i przyczyny wzrostu tego zjawiska w Rzeczypospolitej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „»Lew Lechistanu«. Początek rządów Jana III Sobieskiego”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z treściami w sekcji „Przeczytaj” i wykonanie ćwiczenia 1 oraz 2 w sekcji „Sprawdź się”.

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie na tablicy tematu zajęć, ustalenie celu lekcji i kryteriów sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. sprawdza, kto wykonał zadane ćwiczenie. Może wyświetlić odpowiedzi uczniów na tablicy interaktywnej. Prosi wybranego ucznia o uzasadnienie swojego rozwiązania.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Nauczyciel ocenia, na podstawie informacji na platformie, stan przygotowania uczniów do zajęć. Jeżeli jest ono niewystarczające, prosi o ciche zapoznanie się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Jeżeli zaś uczestnicy zajęć zaznajomili się wcześniej z tekstem, prosi, aby w parach wynotowali minimum trzy najważniejsze, ich zdaniem, kwestie poruszone w e‑materiale. Następnie pary łączą się w grupy czteroosobowe i w czasie dyskusji wybierają wspólnie najważniejszy wątek. Na koniec każda z grup na forum przedstawia i argumentuje swój wybór.

2. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Dlaczego król zdecydował się na sojusz z Francją i politykę bałtycką? Czy takie plany były zgodne z oczekiwaniami szlachty? Uczniowie odpowiadają na pytania, nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.

3. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 5.

4. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Nawiązując do omawianego wcześniej zagadnienia, nauczyciel zapowiada, że uczniowie będą teraz pracować w czteroosobowych grupach z multimedium. Odtwarza uczniom film, a następnie poleca wybranej osobie przeczytać polecenie 2: „Przemożny czy znikomy? Pozytywny czy negatywny? Przedstaw swoją opinię na temat wpływu działalności królowej Marii Kazimiery na politykę zagraniczną i wewnętrzną Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego. Uzasadnij odpowiedź”. Przedstawiciele grup przedstawiają swoje opinie wraz z uzasadnieniem. Nauczyciel może też zorganizować wśród uczniów głosowanie (np. wybór: wpływ pozytywny czy negatywny), a następnie prosić dwóch uczniów mających przeciwstawne opinie o uargumentowanie swojego stanowiska.

5. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia 6 i 7, analizując obie ilustracje. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwiczenie 8: charakteryzują relacje między szlachtą a królem Janem III Sobieskim po pięciu latach jego panowania. Wybrany uczeń (lub ochotnik) udziela odpowiedzi, pozostali uczniowie mogą dopowiadać ważne według nich informacje.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

3. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

Wykonaj polecenie 1 dołączone do multimedium: „Na podstawie wypowiedzi historyków napisz krótką notkę biograficzną Marii Kazimiery d’Arquien Sobieskiej”.

Materiały pomocnicze:

• M. Komaszyński, Jan III Sobieski a Bałtyk, Gdańsk 1983.

• M. Wagner, Wojna polsko‑turecka w latach 1672–1676, Zabrze 2009.

• J. Woliński, Z dziejów wojny i polityki w dobie Jana Sobieskiego, 1960.

• Z. Wójcik, Jan III Sobieski, Warszawa, 1991.

• Wielka historia Polski, t. 1–10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

• Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

• E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2011.

• Wybór tekstów źródłowych do wskazanej epoki.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą obejrzeć film przed lekcją. Wówczas uczniowie przygotowują swoje propozycje odpowiedzi. W szkole następuje czytanie i ocena koleżeńska opracowań uczniów.

Spis nieopisanych ilustracji:

• Ćwiczenie 2 – ilustracja A: Portret Jana Sobieskiego, 1720 r.; domena publiczna, Muzeum Okręgowe w Tarnowie.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja B: Portret Jana III Sobieskiego, 1692 r.; domena publiczna, Cyfrowe Muzeum Narodowe.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja C: Portret Jana III Sobieskiego, 1680 r.; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja D: Król Jan III Sobieski, 1680 r.; domena publiczna, Cyfrowe Muzeum Narodowe.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja E: Jan III Sobieski z ryngrafem z podobizną obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja F: Gobelin z portretem króla Jana III Sobieskiego, Francois Glaize; domena publiczna, Cyfrowe Muzeum Narodowe.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja G: Jan III Sobieski z rodziną, Henri Gascar; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja H: Jan Sobieski pod Chocimiem, Andrzej Stech, 1673 r.; domena publiczna, ,Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 – mapa: Rzeczpospolita w drugiej połowie XVII w.; CC BY‑SA 3.0, Krystian Chariza i zespół, Contentplus.pl sp. z o.o.