Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Danuta Jyż‑Kuroś

Przedmiot: chemia

Temat: Jak szkło zmieniło historię ludzkości?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:

2) opisuje proces produkcji szkła; jego rodzaje, właściwości i zastosowania.

Zakres rozszerzony

XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:

2) opisuje proces produkcji szkła; jego rodzaje, właściwości i zastosowania.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

  • układa chronologicznie wydarzenia związane z historią produkcji szkła;

  • analizuje różnorodne definicje szkła;

  • rozróżnia typy substancji wykorzystywanych w procesie produkcji szkła;

  • klasyfikuje substancje chemiczne do: topników, substancji szkłotwórczych, modyfikatorów, surowców pomocniczych;

  • analizuje proces produkcji szkła.

Strategie nauczania:

  • asocjacyjna.

Metody i techniki pracy:

  • burza mózgow;

  • dyskusja dydaktyczna;

  • analiza tekstu źródłowego;

  • ćwiczenia uczniowskie;

  • prezentacja multimedialna;

  • mapa myśli;

  • linia czasu;

  • technika gadająca ściana;

  • technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

  • słuchawki;

  • rzutnik multimedialny;

  • oprogramowanie do wykonania mapy myśli – programy Mind24, Xmind lub Coggle oraz program do tworzenia prezentacji multimedialnych LibreOffice Impress;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

  1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel podaje cytat „Ludzie są jak szkło. Kiedy pękną, nie da się ich naprawić”. Uczniowie zastanawiają się i wspólnie dyskutują, czy z punktu widzenia chemika to zdanie jest prawdziwe? Czy można „naprawić” szkło? Jaką ma ono budowę? Jakie ma znaczenie dla ludzi współczesnych? Jakie miało znaczenie dla ludzkości na przestrzeni wieków?

  2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

  3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia szkło.

Faza realizacyjna:

  1. Podział uczniów na pięć grup. Zadaniem uczniów jest przeanalizowanie w poszczególnych grupach wylosowanego zagadnienia:

  • I grupa – historia przemysłu szklarskiego;

  • II grupa – różne definicje szkła;

  • III grupa – współczesna produkcja szkła;

  • IV grupa – szkło z punktu widzenia chemika;

  • V grupa – koncepcje budowy szkła.

  1. Wynikiem pracy każdego zespołu ma być przygotowana krótka prezentacja multimedialna, mapa myśli lub wykorzystanie linii czasu (np. historia przemysłu szklarskiego). Na pracę w zespołach uczniowie mają ok. 15 minut – w zależności od tempa pracy. Wykonują prezentację w oparciu o dostępne źródła informacji, w tym e‑materiał. Wybierają lidera grupy i dzielą się pracą. Ważne jest monitorowanie pracy uczniów w celu zapewnienia odpowiedniego tempa i zaangażowania wszystkich członków zespołu. Czas prezentacji to maksymalnie trzy minuty dla każdego zespołu.

  2. Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy zgodnie z kolejnością zakończenia zadania, omawiając pięć głównych zagadnień. Uczniowie zadają pytania do prezentowanych materiałów. Prowadzący dba, aby efekty pracy w postaci map myśli i prezentacji były udostępnione wszystkim uczniom. Mogą zostać rozesłane na listę mailingową lub udostępnione w chmurze.

  3. Uczniowie w parach pracują z symulacją interaktywną w medium. Następnie wykonują jedno wybrane przez siebie polecenie dołączone do medium.

  4. Nauczyciel inicjuje krótką dyskusją dotyczącą zdania z fazy wstępnej zajęć. Nauczyciel stara się doprowadzić do konkluzji, że formą “naprawy” szkła jest jego ponowne przetworzenie i wykorzystanie do produkcji nowych przedmiotów. Wnioskiem z dyskusji powinno być zrozumienie potrzeby segregacji odpadów szklanych, jako formy ochrony środowiska. Nauczyciel odnosi się do użytego na początku cytatu i wyjaśnia, że trzeba wspierać osoby z trudnościami lub kryzysami. Należy podkreślić, że zawsze jest nadzieja na „naprawienie” pękniętego szkła, będącego metaforą pękniętego serca. Jest to proces pracochłonny, warty trudu, a jego finałem może być piękno.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np. polecenia do multimedium. Pyta: Co to jest szkło? Jakie wyróżniamy grupy substancji szkłotwórczych? Jakimi właściwościami charakteryzują się substancje szkłotwórcze? Co to są topniki? Jakich surowców pomocniczych używa się przy produkcji szkła i w jakim celu?

  2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie mogą zgromadzić w swoim portfolio:

  • Przypomniałem/łam sobie, że...

  • Co było dla mnie łatwe...

  • Czego się nauczyłam/nauczyłem...

  • Co sprawiało mi trudności ...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują ćwiczenia z e‑materiału – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium bazowe można wykorzystać jako materiał wstępny przed lekcją. Prosimy uczniów o wykonanie zleceń, w celu uświadomienia istnienia różnych rodzajów szkła. Można użyć go w czasie pracy w grupach – dodatkowe zajęcia dla uczniów zdolnych. Dobrze sprawdzi się jako zadanie domowe utrwalające wiadomości i umiejętności z lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

  • Co to jest szkło?

  • Jakie wyróżniamy grupy substancji szkłotwórczych?

  • Jakimi właściwościami charakteryzują się substancje szkłotwórcze?

  • Co to są topniki?

  • Jakich surowców pomocniczych używa się przy produkcji szkła i w jakim celu?

  1. Materiały dla uczniów zainteresowanych tematem na poziomie akademickim:

  • https://docplayer.pl/2846416-Wyklad-iii-materialy-amorficzne-szkla-jerzy-lis-wydzial-inzynierii-materialowej-i-ceramiki-katedra-ceramiki-i-materialow-ogniotrwalych.html

  • http://kckizw.ceramika.agh.edu.pl/Tresc/Dydaktyka/Krystalografia/Download/Wyklad_12.pdf

  • http://www.epnp.pl/ebook/A07627_ceramika_113

Sprawdź się