Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Ewa Malinowska
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Geneza wybranych typów gleb strefowych
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum i technikum, zakres podstawowy, klasa I
Podstawa programowa cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Wiedza geograficzna.
1. Poznawanie terminologii geograficznej.
3. Poznanie zróżnicowania środowiska geograficznego, głównych zjawisk i procesów geograficznych oraz ich uwarunkowań i konsekwencji.
II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.
3. Identyfikowanie relacji między poszczególnymi elementami środowiska geograficznego (przyrodniczego, społeczno‑gospodarczego i kulturowego).
4. Formułowanie twierdzeń o podstawowych prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska geograficznego.
III. Kształtowanie postaw.
1. Rozwijanie zainteresowań geograficznych, budzenie ciekawości świata.
2. Docenianie znaczenia wiedzy geograficznej w poznawaniu i kształtowaniu przestrzeni geograficznej.
Treści nauczania:
VI. Gleby: profil glebowy, przydatność rolnicza.
Uczeń:
2) wyróżnia cechy głównych typów gleb strefowych i niestrefowych, wyjaśnia ich rozmieszczenie na Ziemi.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne.
Uczeń:
dowiaduje się, jaka jest geneza wybranych typów gleb strefowych świata,
określa przebieg procesów glebotwórczych w różnych strefach glebowych,
wyjaśnia, jaką budowę profilu oraz właściwości fizyczne i chemiczne mają gleby o różnej genezie.
Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)
Metody i techniki nauczania: blended learning/flipped classroom, IBSE,
Formy zajęć: praca w grupach.
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, arkusze papieru A1/A0, pisaki, zeszyt przedmiotowy
Materiały pomocnicze:
R. Bednarek, Z. Prusinkiewicz, U. Pokojska, H. Dziadowiec, Badania ekologiczno gleboznawcze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
R. Bednarek, Z. Prusinkiewicz, Geografia gleb, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa (wydania z różnych lat).
Przebieg lekcji
Uczniowie przed lekcją, w warunkach domowych zapoznają się ze wstępem i blokiem tekstowym e‑materiału.
Faza wprowadzająca
Przedstawienie celów lekcji.
Wprowadzenie w temat lekcji: jak powstaje gleba i na czym polega strefowość procesów glebotwórczych – pogadanka, pytania nauczyciela, odpowiedzi uczniów.
Zgłaszanie przez uczniów niezrozumiałych (nieznanych) terminów użytych w tekście e‑materiału – wyjaśnianie z udziałem wszystkich uczniów (nauczyciel uzupełnia treści).
Faza realizacyjna
Podział uczniów na grupy (liczebność określa nauczyciel), omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest interpretacja informacji dotyczących strefowych procesów glebotwórczych i właściwości powstających w ich wyniku gleb.
Rozdanie uczniom materiałów zawierających: cechy strefowych komponentów środowiska, które mogą mieć wpływ na powstawanie gleb (warunki klimatyczne, roślinne pokrycie terenu oraz wybrane właściwości – barwa, odczyn, zawartość węglanu wapnia i in.) a także zdjęć profili glebowych z różnych gleb strefowych świata – każda grupa powinna opracowywać inną strefę, żeby pod koniec lekcji można było stworzyć ich równoleżnikową sekwencję.
Prezentacja uczniom grafiki z e‑materiału w celu określenia zróżnicowania gleb w poszczególnych pasach glebowych; równolegle nauczyciel omawia genezę gleb, odnosząc się do wpływu czynników strefowych (klimatu, roślinności) oraz wskazuje przykładowe relacje pomiędzy czynnikami glebotwórczymi, procesami glebotwórczymi i właściwościami gleb,
Kilkuminutowa dyskusja w grupach, podczas której uczniowie na podstawie dostarczonych przez nauczyciela danych określają możliwą genezę gleb w danym pasie glebowym i tworzą schemat przyczynowo‑skutkowy. Propozycja schematu:
Prezentacja na forum klasy rezultatów pracy w grupach – po zakończeniu każdej prezentacji krótka dyskusja z udziałem wszystkich uczniów dotycząca genezy gleb w omawianym pasie glebowym; nauczyciel kontroluje poprawność wypowiedzi, wprowadza uzupełnienia, zadaje pytania naprowadzające.
Podsumowanie prezentowanych treści mające na celu określenie ogólnych prawidłowości wpływu strefowych czynników glebotwórczych na genezę gleb, przebieg procesów glebotwórczych i właściwości gleb; uczniowie analizują wszystkie sporządzone schematy określają zmienność równoleżnikową procesów glebotwórczych (np. z północy na południe na półkuli północnej) i ustalają sekwencję typów gleb,
Prośba nauczyciela o wykonanie kilku wskazanych ćwiczeń z e‑materiału nawiązujących bezpośrednio do zagadnień poruszanych podczas lekcji i przedstawienie rezultatów.
Faza podsumowująca
Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i udzielanie odpowiedzi przez uczniów.
Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.
Praca domowa:
dokończenie ćwiczeń zawartych w e‑materiale,
napisanie krótkiego tekstu dotyczącego wpływu procesów strefowych na powstawanie gleb na przykładzie konkretnego terenu (studium przypadku – np. Svalbard, Wschodnia Syberia, rejon Morza Śródziemnego, Sahara, Kotlina Kongo i in.).
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:
grafika interaktywna oraz pozostałe grafiki zawarte w e‑materiale mogą być wykorzystane podczas innych zróżnicowanych tematycznie lekcji dotyczących powstawania gleb oraz zagadnień strefowości środowiska przyrodniczego. Znajdą one także zastosowanie podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego pedosfery.