Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Emulsje i piany
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
V. Roztworu. Uczeń:
1) rozróżnia układy homogeniczne i heterogeniczne; wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin.
Zakres rozszerzony
V. Roztworu. Uczeń:
1) rozróżnia układy homogeniczne i heterogeniczne; wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wymienia różne typy układów koloidalnych (piany, emulsje, aerozole);
bada wpływ emulgatora na trwałość emulsji;
podaje przykłady emulsji, piany, aerozolu;
wymienia przykłady zastosowania emulsji, piany, aerozolu;
wyjaśnia, czym jest emulgator i na czym polega jego działanie.
Strategie nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
eksperyment chemiczny;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu/smartfony, tablety;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przed lekcją:
Uczniowie proszeni są o przyniesienie kosmetyku przez nich stosowanego (np. pasta do zębów, krem, pomadka ochronna).
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zainteresowanie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania: czy można sprawić, że woda wymiesza się z olejem? Jeśli tak, to w jaki sposób? czym są piany?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „surfaktanty”.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Zasady BHP. Zapoznanie uczniów z kartami charakterystyk substancji chemicznych, z którymi będą pracować.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel inicjuje dyskusję w kontekście zdefiniowania związków powierzchniowo czynnych. Jeśli uczniowie mają problem z ich zdefiniowaniem, nauczyciel odsyła ich do grafiki interaktywnej.
Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie emulsji”, zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiałach pomocniczych. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje karty pracy, sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie samodzielnie stawiają pytania badawcze i hipotezy, przeprowadzają eksperyment, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, wszystko zapisują w swoich kartach. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Liderzy prezentują wyniki na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów.
Nauczyciel inicjuje dyskusję poprzez zadawanie przykładowych pytań: co ma wpływ na tworzenie się emulsji (napięcie powierzchniowe cieczy)? Dlaczego dodatek surfaktantu spowodował utrwalenie emulsji? Jaki związek ma to z budową tych związków? Czym są emulgatory? Uczniowie mogą wesprzeć się treściami zawartymi w e‑materiale.
Uczniowie analizują treści e‑materiału dotyczące pian oraz aerozoli. Prowadzący pyta uczniów o przykłady aerozoli, pian i emulsji, z jakimi spotkali się dotychczas w swoim życiu.
Uczniowie mają za zadanie przeanalizować skład przyniesionego na lekcję kosmetyku. Emulgatory, które znajdą na etykietach, mają podzielić na emulgatory pochodzenia naturalnego i syntetycznego w oparciu o dostępne źródła informacji.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.
Faza podsumowująca:
Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytania: jakie znasz typy układów koloidalnych? Jaka jest rola emulgatora w emulsji? Czym są piany? Jak w roztworze koloidalnym nazywane są substancje rozpuszczone, a jak rozpuszczalnik? Czym charakteryzują się roztwory koloidalne?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Dziś nauczyłem/łam się...
Zrozumiałem/łam, że...
Zaskoczyło mnie...
Dowiedziałem/łam się...
Łatwe było dla mnie...
Trudne było dla mnie...
Przypomniałem/łam sobie, że...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów do samodzielnej nauki w domu.
Materiały pomocnicze:
Doświadczenie:
Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki z korkami, statyw do probówek, pipety.
Odczynniki chemiczne: woda, olej, płyn do mycia naczyń.
Instrukcja wykonania:
Do jednej probówki wlej ok. 4 cmIndeks górny 33 wody i taką samą objętość oleju.
Zamknij probówkę i następnie wstrząśnij nią.
Obserwuj zmiany jakie zachodzą.
Do drugiej probówki wlej ok. 4 cmIndeks górny 33 wody i taką samą objętość oleju oraz dodaj kilka kropel płynu do mycia naczyń, wymieszaj zawartość probówki.
Obserwuj zmiany, jakie zachodzą.
Porównaj rezultat w obydwu probówkach.
Karty charakterystyk substancji.
Karta pracy ucznia:
Lista emulgatorów:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jakie znasz typy układów koloidalnych?
Jaka jest rola emulgatora w emulsji?
Czym są piany?
Jak w roztworze koloidalnym nazywane są substancje rozpuszczone, a jak rozpuszczalnik?
Czym charakteryzują się roztwory koloidalne?