Scenariusz zajęć

Autor: Patrycja Leszczenko, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Sprawdzamy właściwości fizyczne tlenu cząsteczkowego.

Grupa docelowa: Uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym.

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

II. Budowa atomu a układ okresowy pierwiastków. Uczeń:

3) wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji) i chemicznymi.

Zakres rozszerzony

II. Budowa atomu a układ okresowy pierwiastków. Uczeń:

5) określa przynależność pierwiastków do bloków konfiguracyjnych: s, p i d układu okresowego na podstawie konfiguracji elektronowej; wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji) i chemicznymi.

Zestaw doświadczeń:

24) otrzymywanie tlenu (np. w reakcji rozkładu HIndeks dolny 2₂OIndeks dolny 2₂ lub KMnOIndeks dolny 4₄).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcia: rozpuszczalność, odmiana alotropowa, ozon, diagram fazowy;

• wyjaśnia, jakich informacji dostarcza położenie tlenu w układzie okresowym;

• charakteryzuje właściwości fizyczne i występowanie tlenu;

• wymienia odmiany alotropowe, w jakich występuje tlen.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• wirtualne laboratorium;

• mapa myśli;

• doświadczenie chemiczne;

• ćwiczenia uczniowskie;

• quiz/krzyżówka;

• analiza materiału źródłowego.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna uczniów.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak;

• aplikacja Kahoot, Quizziz.

Przed lekcją:

Chętny uczeń przygotowuje informacje na temat odkrycia tlenu w formie referatu.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytania: Jak bardzo tlen jest rozpowszechniony w przyrodzie?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Zdiagnozowanie wiedzy uczniów na omawiany temat – przypomnienie informacji dotyczących tlenu z poprzedniego etapu edukacji - pytania dotyczące występowania tlenu, jego właściwości i zastosowania. Proponowana mapa myśli współtworzona przez uczniów i nauczyciela.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Przedstawienie zagadnienia występowania tlenu w przyrodzie – diagramy, inne pomocne materiały - można skorzystać z przygotowanych w ramach opracowania lub posłużyć się innymi przygotowanymi np. przez czasopisma popularnonaukowe.

2. Referat ucznia, który przygotował informacje na temat odkrycia tlenu.

3. Omówienie zagadnienia stanu skupienia tlenu – na podstawie pracy uczniów z diagramem fazowym – praca w parach.

4. Uczniowie w internecie wyszukują informacje na temat kolorów tlenu oraz jego odmian alotropowych, po czym trwa pogadanka na forum klasy.

5. Omówienie zagadnienia rozpuszczalności tlenu na podstawie wykresu w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”.

6. Doświadczenie chemiczne – „Otrzymywanie tlenu z KMnOIndeks dolny 4₄ i badanie jego właściwości fizycznych”. Nauczyciel wyznacza jednego ucznia do roli asystenta, który przeprowadzi w jego obecności pokaz. Pozostali uczniowie, na podstawie obserwacji, określają właściwości fizyczne tlenu, takie jak stan skupienia, barwa i rozpuszczalność w wodzie.

7. Badanie właściwości fizycznych tlenu – wirtualne laboratorium. Uczniowie zapoznają się z poleceniem, przeprowadzają doświadczenia w wirtualnym laboratorium i uzupełniają dziennik laboratoryjny – praca w parach. Po wyznaczonym czasie chętni uczniowie prezentują obserwacje i wnioski na forum klasy.

8. Omówienie innych właściwości fizycznych tlenu (m.in. promień atomowy) na podstawie położenia pierwiastka w układzie okresowym – praca uczniów w parach/niewielkich grupach.

9. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” ćwiczenia.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel przygotowuje krótki quiz dotyczący właściwości fizycznych tlenu, z wykorzystaniem aplikacji Kahoot/Quizziz.

2. Uczniowie  mogą w generatorze krzyżówek danej aplikacji stworzyć krzyżówkę w nawiązaniu do tematu lekcji składającą się z min. 8 haseł. Po wyznaczonym czasie chętni uczniowie wyświetlają na tablicy interaktywnej hasła, a pozostali uczniowie odgadują je i zapełniają krzyżówkę.

Praca domowa:

Dokończenie zadań z zestawu ćwiczeń interaktywnych – dla uczniów, którzy nie zdążyli wykonać ich na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą wykonywać doświadczenia w wirtualnym laboratorium pojedynczo lub w parach, jednak każdy powinien prowadzić swoje notatki z doświadczenia.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie znasz odmiany alotropowe tlenu?

• Jakimi właściwościami fizycznymi charakteryzuje się tlen?

• Jak zmienia się rozpuszczalność tlenu w zależności od temperatury?

2. Doświadczenie chemiczne – „Otrzymywanie tlenu z KMnOIndeks dolny 4₄ i badanie jego właściwości fizycznych”.

Sprzęt i szkło laboratoryjne: statyw do probówek, dwie probówki (jedna z korkiem, druga z korkiem z zamontowaną rurką odprowadzającą), palnik, łyżeczka, łapa do probówek, krystalizator.

Odczynniki chemiczne: kryształy KMnOIndeks dolny 4₄, woda destylowana.

3. Karta charakterystyki KMnOIndeks dolny 4._4.