Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Ustalanie wzorów empirycznych i rzeczywistych – ćwiczenia

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

I. Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń:

4) ustala wzór empiryczny i rzeczywisty związku chemicznego (nieorganicznego i organicznego) na podstawie jego składu (wyrażonego np. w procentach masowych) i masy molowej.

Zakres rozszerzony

I. Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń:

5) ustala wzór empiryczny i rzeczywisty związku chemicznego (nieorganicznego i organicznego) na podstawie jego składu (wyrażonego np. w procentach masowych) i masy molowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• przedstawia skład atomowy na podstawie wzorów cząsteczkowych i wzorów empirycznych;

• wyznacza ze wzoru empirycznego i masy molowej wzór rzeczywisty związku chemicznego i odwrotnie;

• ustala wzór empiryczny i rzeczywisty związku chemicznego na podstawie wyników analizy elementarnej.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film samouczek;

• analiza materiału źródłowego;

• technika zdań podsumowujących.

Forma pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i słuchawkami/smartfony/tablety z dostępem do Internetu;

• podręczniki tradycyjne;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytanie: W jaki sposób przedstawia się związki chemiczne? – trwa dyskusja.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów i dyskusja wokół pytań nauczyciela – Czym jest wzór i czego na jego podstawie można się dowiedzieć? Jakie znacie przykłady wzorów? Moderator zapisuje na tablicy odpowiedzi uczniów dotyczące rodzajów wzorów chemicznych.

3. Opowieść o benzenie. Badany skład ukazywał stosunek C do H jak 1:1, jak to się ma do znanego wzoru sumarycznego benzenu – dyskusja.

4. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie mają za zadanie podać różnicę między wzorem rzeczywistym a empirycznym. W tym celu prowadzący podaje im przykład związku chemicznego, np. wody i wody utlenionej.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej film samouczek - ustalanie wzorów empirycznych i rzeczywistych.

3. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy - praca w parach. Uczniowie mają za zadanie je uzupełnić, rozwiązując kolejno zadania tam zawarte. Uczniowie w trakcie pracy mogą korzystać z analizy przykładów zawartych w e‑materiale. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i wspiera ich, wyjaśniając niezrozumiałe kwestie. Po rozwiązaniu każdego zadania chętni uczniowie podają odpowiedzi do zadań na forum klasy.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: o czym mówi wzór empiryczny? Co  to jest wzór rzeczywisty? Czym się różnią od siebie skład procentowy związku chemicznego, stosunek procentowy i stosunek masowy?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Dziś nauczyłem/łam się...

• Zrozumiałem/łam, że...

• Zaskoczyło mnie...

• Dowiedziałem/łam się...

• Łatwe było dla mnie...

• Trudne było dla mnie...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany do nauczenia się przez uczniów sposobów obliczeń przy wykonywaniu ćwiczeń w e‑materiale, przygotowując się do sprawdzianu czy też dla uczniów nieobecnych na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• O czym mówi wzór empiryczny?

• Co  to jest wzór rzeczywisty?

• Czym się różnią od siebie skład procentowy związku chemicznego, stosunek procentowy i stosunek masowy?

2. Karta pracy: