Autor: Marcin Sawicki

Przedmiot: Historia

Temat: Konflikty zbrojne na Bałkanach i na Kaukazie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

LIV. Świat na przełomie tysiącleci.

Uczeń:

1) charakteryzuje proces rozpadu ZSRS i określa jego następstwa;

2) charakteryzuje przemiany społeczno‑polityczne w Europie Środkowo‑Wschodniej w latach 1989–1991;

3) opisuje konflikty na terenie byłej Jugosławii oraz wojny czeczeńskie;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wskazuje przyczyny i skutki konfliktów na Kaukazie i na Bałkanach;

• wymienia skutki wojny;

• ocenia postawę instytucji międzynarodowych oraz mocarstw wobec tragicznych wydarzeń na Bałkanach i na Kaukazie.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja punktowana.

Formy zajęć:

• praca indywidulana;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

Przed lekcją uczniowie powinni zapoznać się z wprowadzeniem do lekcji oraz treścią sekcji „Przeczytaj”, a także wykonać ćwiczenie 1.

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem.

3. Nauczyciel wyjaśnia, na czym polegać będzie praca podczas lekcji. Przypomina zasady dyskusji punktowanej. Podaje przykładowe tematy do przemyślenia, w oparciu o które toczyć się będzie dyskusja:

• Dlaczego pod koniec XX w. doszło do krwawych konfliktów na Kaukazie i Bałkanach?

• W jaki sposób (i czy w ogóle) można było uniknąć konfliktów etniczno‑religijnych na Kaukazie i na Bałkanach?

• Po czyjej stronie leży wina za krwawe konflikty na Kaukazie i na Bałkanach?

• Kto i dlaczego powinien brać na siebie odpowiedzialność za pokój na świecie?

• Czy możliwe jest życie w zgodzie Ormian i Azerów, Serbów i muzułmańskich Bośniaków? Dlaczego?

• Czy dla was istotne jest, co dzieje się na Bałkanach czy na Kaukazie? Dlaczego?

• Jaką rolę w utrzymaniu pokoju powinny odgrywać NATO i ONZ? Jaką rolę odgrywają? Co ogranicza znaczenie tych instytucji w kwestii utrzymania pokoju w różnych częściach świata?

• W jaki sposób (i czy w ogóle) można uniknąć konfliktów na tych obszarach w przyszłości?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel poleca, aby uczniowie przypomnieli okoliczności kryzysu i upadku ZSRS. Powinni zwrócić uwagę na rolę Michaiła Gorbaczowa i pierestrojki oraz uwarunkowania polityki międzynarodowej (np. polityka Reagana, wojna w Afganistanie). Uczniowie przypominają, dlaczego komunistyczna Jugosławia nie była częścią bloku wschodniego zdominowanego przez ZSRS.

2. Praca z multimedium („Animacja”). Uczniowie zapoznają się z animacją, a następnie wykonują w parach polecenie 1: „Przedstaw racje obu stron konfliktu: Rosjan i Czeczenów.” Wybrana para przedstawia swoją odpowiedź, pozostali uczniowie mogą się do niej odnieść i uzupełnić ją w razie potrzeby.

3. Nauczyciel zapowiada, że uczniowie wezmą udział w dyskusji punktowanej, moderowanej przez nauczyciela (w oparciu o wcześniej podane zagadnienia). Wskazani przez nauczyciela uczestnicy dyskusji (5‑7 osób) zajmują miejsce w kółku na środku klasy, reszta uczniów przysłuchuje się dyskusji. Uczniowie dyskutują, nawiązując do wskazanych przez nauczyciela zagadnień. Ten ostatni obserwuje dyskusję i przyznaje punkty (za zajęcie stanowiska, przedstawienie informacji, która bazuje na faktach, albo uzupełnienie wypowiedzi innej osoby, zachęcenie innego ucznia do udziału w dyskusji).

4. Gdy uczniowie zakończą dyskusję, nauczyciel ją podsumowuje, przedstawia jednocześnie wypływające z niej wnioski.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania zajęć uczniowie wykonują w parach ćwiczenia 4 i 5. Wspólnie omawiają swoje odpowiedzi.

2. Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi albo uczennicy (może być także ochotnik) podsumowanie lekcji. Pyta, który element był dla uczniów trudny i dlaczego.

3. Na koniec prowadzący omawia przebieg zajęć i ocenia pracę uczniów na lekcji.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

A. Brzeziecki, M. Nocuń, Armenia. Karawany śmierci, Wołowiec 2016.

W. Górecki, Toast za przodków, Wołowiec 2010.

Ch. King, Widmo wolności. Historia Kaukazu, tłum. A. Czwojdrak, Kraków 2008.

J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2010.

Wskazówki metodyczne:

Nauczyciel może polecić uczniom, aby obejrzeli animację przed lekcją i przygotowali pytania, na które chcieliby uzyskać odpowiedzi podczas zajęć.