Autor: Anna Juwan

Temat: Cechy sprzężone z płcią

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz sposób dziedziczenia cech sprzężonych z płcią.

• Opiszesz choroby genetyczne dziedziczone w sprzężeniu z płcią.

• Obliczysz prawdopodobieństwo wystąpienia u potomstwa chorób sprzężonych z płcią.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• praca z filmem;

• analiza grafiki interaktywnej;

• prezentacja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj” oraz filmem zawartym w sekcji „Grafika interaktywna”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel pyta uczniów, odnosząc się do podpisu pod ilustracją okładkową: „Dlaczego dziedziczenie cech sprzężonych z płcią jest niezgodne z drugim prawem Mendla?”. Następnie zadaje pytanie: „Dlaczego niektóre choroby częściej dotykają mężczyzn niż kobiety?”.
   Uczniowie udzielają swobodnych odpowiedzi.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacja. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy. Zadaniem każdego zespołu jest przygotowanie krótkiej prezentacji na przydzielony temat:
   – grupa I – hemofilia;
   – grupa II – daltonizm;
   – grupa III – dystrofia mięśniowa Duchenne’a.
   Prezentacja przygotowana na podstawie e‑materiału oraz zasobów internetowych powinna zawierać wyjaśnienie, w jaki sposób dziedziczone są omawiane choroby (podczas prezentacji uczniowie mogą wykorzystać grafikę interaktywną zawartą w e‑materiale).
   Grupy prezentują wyniki swojej pracy. Nauczyciel ocenia poprawność każdej prezentacji, wskazuje błędy, uzupełnia brakujące informacje.

2. Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel wyświetla grafikę interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, wykonali polecenie nr 1 („Na podstawie grafiki interaktywnej oblicz prawdopodobieństwo wystąpienia daltonizmu u potomków przedstawionej pary. Jakie jest prawdopodobieństwo, że ich córka będzie nosicielką? Odpowiedź uzasadnij krzyżówką genetyczną”) oraz polecenie nr 2 („Na podstawie grafiki interaktywnej oblicz prawdopodobieństwo wystąpienia daltonizmu u potomków chorego mężczyzny i zdrowej kobiety niebędącej nosicielką. Odpowiedź uzasadnij krzyżówką genetyczną”). Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą.

3. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie wskazać i uzasadnić, czy wśród potomstwa opisanych kotów mogą pojawić się szylkretowe samce oraz narysować krzyżówkę genetyczną) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie w 4‑osobowych grupach omawiają prawidłowe rozwiązanie. Po upływie wyznaczonego czasu wskazany przez nauczyciela przedstawiciel grupy prezentuje odpowiedź wraz z jej uzasadnieniem. Klasa ustosunkowuje się do niej. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje pytanie, nawiązując do początku lekcji: „Dlaczego choroby sprzężone z płcią są domeną mężczyzn? Jaką rolę w chorobach sprzężonych z płcią odgrywają kobiety?”. Wskazany uczeń udziela odpowiedzi, uzasadniając ją.

2. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 7 z sekcji „Sprawdź się”.

2. Dla chętnych: Wykonaj ćwiczenie nr 9 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Grafika interaktywna” m.in. na lekcji „Obliczanie prawdopodobieństwa dziedziczenia chorób genetycznych człowieka”.