Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Wioleta Kopek‑Putała

Przedmiot: chemia

Temat: Nomenklatura estrów.

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

2) tworzy nazwy prostych estrów kwasów karboksylowych; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) estrów na podstawie ich nazwy.

Zakres rozszerzony

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

2) tworzy nazwy (systematyczne lub zwyczajowe) estrów kwasów karboksylowych i tlenowych kwasów nieorganicznych; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) estrów na podstawie ich nazwy.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

  • opisuje budowę estrów i wybrane ich zapachy

  • wymienia zasady nazewnictwa systematycznego i zwyczajowego estrów

  • określa nazwę systematyczną i/lub zwyczajową estru

  • konstruuje wzór (strukturalny i grupowy) estru na podstawie nazwy

  • ocenia, czy zaproponowana nazwa związku chemicznego jest estrem

Strategie nauczania:

  • asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

  • grywalizacja;

  • analiza materiału źródłowego;

  • dyskusja dydaktyczna;

  • ćwiczenia uczniowskie;

  • film samouczek;

  • technika bateria.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

  1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel stawia na stole “domowy odświeżacz powietrza” w postaci pojemnika z zestawem pachnących drewnianych patyczków oraz olejek eteryczny np. jaśminowy. Następnie rozdaje uczniom zestaw liter i prosi, aby ułożyli pojęcie będące ściśle związane z zajęciami (ESTRY). Nauczyciel zadaje pytanie do dyskusji: Czy potrafisz nazwać zapachy, które poczujesz z chemicznego punktu widzenia?

  2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jak tworzymy nazwy estrów?

  3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel poleca uczniom dobrać się w pary i zapoznać się z zasadami tworzenia nazw estrów zawartych w e‑materiale w sekcji „przeczytaj”.

  2. Gra dydaktyczna. Uczniowie projektują dwa zestawy kart na daną parę (zestaw składa się z czterech kart, na których będzie umieszczona nazwa zwyczajowa, nazwa systematyczna oraz wzór strukturalny i grupowy estru). Nauczyciel rozdaje uczniom arkusze papieru A4, mazaki, nożyce. W przypadku niejasności, uczniowie proszą nauczyciela o konsultację poprawności swoich zestawów kart. Gdy wszystkie karty zostaną zaprojektowane (i sprawdzone pod kątem poprawności przez nauczyciela), uczniowie dzielą się na cztery grupy, wyznaczają kapitana grupy (on podejmuje ostateczną decyzję, którą kartę odkryć) i przystępują do gry typu memory. Ich zadaniem jest odnalezienie kompletu kart, które dotyczą danego estru (nazwy i wzory). Nauczyciel czuwa nad poprawnością doboru kart w zestawy. Grę można modyfikować prosząc o odnajdywanie par: nazwa zwyczajowa i nazwa systematyczna, wzór strukturalny i grupowy estru, itd. Po dopasowaniu do siebie kart, zadaniem grup jest (poszukanie w materiałach dostępnych w internecie w przypadku braku odpowiedniej wiedzy) wskazanie tych nazw lub wzorów estrów, które posiadają określony zapach np. bananów, jabłek, ananasów, brzoskwini, itd.

  3. Nauczyciel poleca uczniom film samouczek. Uczniowie zapoznają się z poleceniem i wykonują zawarte w medium ćwiczenia.

  4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10%, zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

  2. Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje omawiany na lekcji materiał i poleca zaprojektować tabelę, w której uczniowie pokażą, od nazw jakich związków chemicznych pochodzi wybrana przez uczniów nazwa estru karboksylowego lub fenolu nieorganicznego.

Praca domowa:

  1. Poszukaj kilku produktów z życia codziennego, do których dodawane są estry jako substancje zapachowe i zapisz ich nazwy w zeszycie.

  2. Uczniowie wykonują zawarte  w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium można zastosować podczas zajęć z budowy estrów lub podczas powtórzenia wiadomości na temat estrów. Uczniowie nieobecni na lekcji film mogą wykorzystać do samokształcenia celem uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

  1. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% do oceny stopnia opanowania zagadnień oraz cenki dla uczniów.

  2. Nauczyciel przygotowuje: zestaw liter na kartkach (E S T R Y), zestaw ośmiu kartek papieru na grupę i pisak, nożyce.

  3. Nauczyciel przynosi na lekcję: domowy odświeżacz powietrza, olejek eteryczny,

Sprawdź się