Autor: Dorota Czarny

Przedmiot: Historia

Temat: W świecie wasali i seniorów. Rozwój feudalizmu i systemu lennego

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VIII. Gospodarcze i społeczne realia średniowiecznej Europy.

Uczeń:

1. charakteryzuje funkcjonowanie władzy, struktur społecznych i gospodarki w systemie feudalnym;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, co oznacza zasada „wasal mojego wasala nie jest moim wasalem” i jakie ona miała konsekwencje;

• ocenia, z czyjej perspektywy feudalizm i stosunki lenne były najbardziej korzystne, a z czyjej niekorzystne;

• przedstawia różne sposoby definiowania pojęcia feudalizmu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm,

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów,

• jigsaw,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych,

• dyskusja,

• kostka metodyczna.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca w parach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• flipcharty, markery.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:

1. Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli sobie i porozmawiali przez chwilę w parach o tym, co wiedzą na temat feudalizmu – burza mózgów.

2. Osoby chętne lub wyznaczone przez nauczyciela starają się jak najdokładniej wyjaśnić pojęcie i jego znaczenie na podstawie posiadanej już wiedzy.

3. Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli klasę na czteroosobowe grupy, ich członkowie odliczają od 1 do 4. Każda z grup zapoznaje się z e‑materiałem dotyczącym rozwoju feudalizmu i systemu lennego. Zespoły otrzymują arkusze i markery.

2. Każdy członek grupy opracowuje przydzielone mu zagadnienia. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą jigsaw, w razie potrzeby wyjaśnia, na czym ona polega. Każdy członek grupy ma zadanie do wykonania.

• Osoby z numerem 1 opisują, gdzie i jak rozwijał się feudalizm w X–XI w.

• Osoby z numerem 2 omawiają, jak przebiegało oddanie się pod opiekę seniora i jakie były zobowiązania seniora wobec wasala.

• Osoby z numerem 3 wyjaśniają zależności drabiny feudalnej oraz kto i dlaczego płacił tzw. rentę feudalną.

• Osoby z numerem 4 wyjaśniają, co oznacza zasada „wasal mojego wasala nie jest moim wasalem”.

Po wyznaczonym czasie grupy mieszają się: uczniowie z poszczególnych zespołów opracowujący ten sam fragment materiału spotykają się w grupach ekspertów. Tam porządkują swoją wiedzę, wyjaśniają wątpliwości i zastanawiają się, w jaki sposób najlepiej przedstawić i zinterpretować zadania. Uczniowie wracają do swoich macierzystych zespołów i uczą się wzajemnie. Każdy członek grupy powinien umieć omówić wszystkie zagadnienia.

3. Po wyznaczonym czasie wszystkie grupy w widocznym miejscu wywieszają swoje arkusze, a osoby chętne lub wskazane odpowiadają na pytania.

4. Praca z multimedium. Uczniowie indywidualnie analizują „drabinę feudalną” i wykonują dołączone do niej polecenie 1. Po wykonaniu zadania nauczyciel i uczniowie wspólnie omawiają odpowiedzi.

5. Nauczyciel zadaje pytanie do dyskusji:

• Dla kogo feudalizm i stosunki lenne były najbardziej korzystne, a dla kogo niekorzystne?

Uczniowie wypowiadają się, wykorzystując zdobytą wiedzę.

6. Jeśli wystarczy czasu, nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń 2, 3 i 4. Następnie wspólnie omawiają odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie w parach wykonują polecenie 2 z sekcji „Schemat”, a następnie wybrane osoby odczytują swoje propozycje umowy.

2. Na zakończenie lekcji nauczyciel rzuca kostkę do jednego z uczniów i prosi go o jej złapanie oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie, które na niej zobaczył.

Pytania na ściankach kostki:

1. Czego jeszcze chcesz się dowiedzieć na ten temat?

2. Jak twoim zdaniem najlepiej nauczyć kogoś tego tematu?

3. Co z tego tematu jest dla ciebie ważne?

4. Co z tego tematu zaskoczyło cię na lekcji?

5. Co z tego tematu powinniśmy zapamiętać?

6. Znak zapytania.

Jeśli wypadnie znak zapytania, uczeń sam wybiera pytanie, które chciałby zadać.

Następnie uczeń odrzuca kostkę do następnej osoby.

3. Osoby lub grupy, które były najaktywniejsze, zostają ocenione.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują ćwiczenia wskazane przez nauczyciela.

Materiały pomocnicze:

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 4, Wczesne średniowiecze, oprac. J. Włodarczyk, Warszawa 1960.

J. Choińska‑Mika, W. Lengauer, M. Tymowski, K. Zielińska, Historia. Podręcznik, liceum i technikum, zakres rozszerzony, WSiP, Warszawa 2019.

Historia ustroju państwa w tekstach źródłowych, oprac. B. Lesiński, J. Walachowicz, Warszawa–Poznań 1992.

Wskazówki metodyczne:

Zasoby multimedium mogą posłużyć do przeprowadzenia lekcji odwróconej.