Autor: Jolanta Loritz‑Dobrowolska

Przedmiot: biologia

Temat: Właściwości fizykochemiczne dwucukrów i ich znaczenie biologiczne

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• porządkuje informacje o dwucukrach;

• bada szybkość rozkładu różnych cukrów przez drożdże;

• szacuje wpływ cukrów na zdrowie człowieka.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• IBSE.

Metody i techniki nauczania:

• nauczanie wyprzedzające;

• ćwiczenia laboratoryjne;

• mapa myśli;

• praca z filmem samouczkiem.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• słuchawki;

• film samouczek zawarty w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica;

• pisak/kreda;

• cukier trzcinowy, glukoza lub fruktoza;

• maltoza (ew. inne środki słodzące);

• paczka drożdży (świeże lub suszone);

• pojemniki szklane (słoiczki, szklanki);

• łyżeczki;

• rękawiczki lateksowe;

• woda;

• materiały ilustracyjne przyniesione przez uczniów;

• duże arkusze papieru;

• klej;

• nożyczki.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału w sekcji „Przeczytaj”. Wyszukują również i przynoszą na lekcję artykuły z czasopism ilustrowanych na temat dwucukrów w żywności i medycynie.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przygotowuje sprzęt i materiały do doświadczenia.

2. Nauczyciel pyta: „Czy rzeczywiście »cukier krzepi«?” (nawiązanie do sloganu reklamowego wymyślonego przez Melchiora Wańkowicza).

3. Uczniowie swobodnie się wypowiadają – pogadanka.

4. Nauczyciel zaciekawia uczniów: „Dziś sprawdzimy, który cukier jest najlepszy… dla drożdży!”.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie w podziale na grupy przygotowują doświadczenie zgodnie z instrukcją (zob. materiały pomocnicze – zał. 1). Można przydzielić każdej grupie dwa, trzy rodzaje cukrów – usprawni to pracę.

2. Czekając na wyniki doświadczenia, uczniowie w grupach wykonują mapy myśli dotyczące podziału cukrów (zob. materiały pomocnicze – zał. 2): na arkuszach papieru przyklejają wycięte z przyniesionych przez siebie czasopism ilustracje produktów (spożywczych lub medycznych) zawierających określone cukry. Korzystają przy tym z różnych źródeł informacji.

3. Po upływie ok. 15 min grupy prezentują wykonane mapy myśli, np. wywieszają je i krótko omawiają.

4. Uczniowie sprawdzają wyniki doświadczenia, notują obserwacje i wnioski na kartach pracy (zob. materiały pomocnicze – zał. 3).

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zbiera karty pracy i omawia je na forum klasy.

2. Nauczyciel wyświetla film samouczek; zwraca uwagę uczniów na to, że kondensacja i hydroliza to procesy przeciwstawne.

3. Po obejrzeniu filmu uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne od 6 do 8.

4. Uczniowie wypowiadają się na temat pracy swojej oraz koleżanek i kolegów (elementy oceny koleżeńskiej): co ich zaskoczyło, co było trudne, a co łatwe.

Praca domowa:

Wyszukaj w domu produkty spożywcze zawierające syrop glukozowo‑fruktozowy i/lub cukier inwertowany. Utwórz ich listę, którą przedstawisz w klasie. Chętni uczniowie mogą wykonać listę słodzików (produktów zastępujących cukier), w tym alkoholi cukrowych (cukroli).

Materiały pomocnicze:

RmIvdoeOdZpwm

Schemat przedstawia podział cukrów na proste (monosacharydy) i dwucukry (disacharydy). Cukry proste dzielą się na glukozę i fruktozę. Glukoza zawarta jest w np. śliwkach, figach, winogronach. Fruktoza zawarta jest w pomidorach, kukurydzy czy gruszkach. Dwucukry dzielą się na laktozę i sacharozę. Laktoza występuje w białym serze, mleku, maśle. Sacharoza występuje w białym cukrze, słodyczach.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu samouczka:

Uczniowie mogę obejrzeć film samouczek przed lekcją w celu przygotowania się do zajęć. Film można też wykorzystać na lekcjach biologii lub chemii poświęconych wielocukrom.