Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Temat: Poeta serca i jego nabożne pieśni – Pieśń poranna, Pieśń wieczorna Franciszka Karpińskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne. Uczeń:

• przedstawi okoliczności wydawnicze zbioru Pieśni nabożne Franciszka Karpińskiego;

• wskaże przyczyny dużej popularności zbioru Pieśni nabożne Franciszka Karpińskiego;

• dokona analizy środków stylistycznych użytych przez Franciszka Karpińskiego w Pieśni porannej oraz Pieśni wieczornej;

• wyjaśni funkcjonalność użytych środków artystycznych przez Franciszka Karpińskiego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

Zajęcia lekcyjne warto zacząć od refleksji jak uczniowie zaczynają i kończą swój dzień. Nauczyciel zapisuje na tablicy:
początek dnia
koniec dnia
Uczniowie dopisują swoje skojarzenia. Jeśli pojawi się słowo modlitwa, warto rozwinąć ten wątek i nawiązać do tematu lekcji. Następnie uczniowie słuchają nagrań pieśni w wersji śpiewanej. Pieśń poranna w wykonaniu Barbary Pospieszalskiej, Pieśń wieczorna w wykonaniu Bernarda Ładysza.

Uczniowie dzielą się swoimi wrażeniami po wysłuchaniu pieśni. Nauczyciel informuje uczniów, że w przedwojennej Polsce pieśni te były śpiewane prawie w każdym domu, nawet na apelach porannych i wieczornych w jednostkach wojskowych.

Nauczyciel przedstawia uczniom „Wprowadzenie” do lekcji, jej cele i zapisuje temat.

Faza realizacyjna

Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i notują najważniejsze powody zapotrzebowania na pieśni religijne za czasów Franciszka Karpińskiego oraz okoliczności powstania zbioru: Pieśni nabożne. Dla utrwalenia wiedzy wykonują ćwiczenia 1‑2 z sekcji „Sprawdź się”.

W następnym kroku uczniowie rozpoczynają pracę z multimedium. Zapoznają się mapą myśli i na zasadzie analogii analizują użyte środki stylistyczne w Pieśni porannej i Pieśni wieczornej Franciszka Karpińskiego. Indywidualnie udzielają odpowiedzi na polecenia przyporządkowane do multimedium, następnie cały zespół klasowy wykonuje ćwiczenie nr 6 w sekcji „Sprawdź się”. W kolejnym kroku nauczyciel dzieli zespół klasowy na grupy, które wykonują ćwiczenia 3 i 4 w sekcji „Sprawdź się”. Po skończonej pracy nauczyciel podsumowuje z uczniami jej wyniki. Następnie każdy z uczniów indywidualnie wykonuje ćwiczenie 5 i 7.

Faza podsumowująca

W fazie podsumowującej nauczyciel prezentuje fragment utworu Mirona Białoszewskiego Stara pieśń na Binnarową i cały zespół klasowy wykonuje ćwiczenie nr 8 w sekcji „Sprawdź się”.

Praca domowa:

Porównaj Pieśń poranną Franciszka Karpińskiego z utworem Czego chcesz od nas Panie za Twe hojne dary Jana Kochanowskiego. Wskaż po dwa podobieństwa w sposobie ukazywania obrazów Boga i człowieka, które dostrzegasz w analizowanych tekstach.

Materiały dodatkowe:

• Tomasz Chachulski, Franciszek Karpiński jako poeta religijny, [w:] Motywy religijne w twórczości pisarzy polskiego Oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Lublin 1995.

• Czesław Zgorzelski, Od Oświecenia ku Romantyzmowi i współczesności: (szkice historyczno‑literackie), Warszawa 1978.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.