Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak, Aleksandra Marszałek‑Harych

Przedmiot: chemia

Temat: Czego dotyczy teoria kompleksu aktywnego?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa

Zakres rozszerzony

IV. Kinetyka i statyka chemiczna. Energetyka reakcji chemicznych. Uczeń:

5) stosuje pojęcia: egzoenergetyczny, endoenergetyczny, energia aktywacji do opisu efektów energetycznych przemian; zaznacza wartość energii aktywacji na schemacie ilustrującym zmiany energii w reakcji egzo- i endoenergetycznej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcia:  teoria zderzeń, teoria kompleksu aktywnego, kompleks aktywny, katalizator, inhibitor, energia aktywacji, energia wewnętrzna, zderzenie efektywne, reakcja endoenergetyczna, reakcja egzoenergetyczna;

• analizuje wykres zależności zmian energii wewnętrznej od czasu;

• analizuje postulaty dotyczące teorii kompleksu aktywnego.

Strategie:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• mapa pojęć;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Forma pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami/smartfony/tablety z dostępem do internetu;

• podręczniki tradycyjne;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel pyta uczniów: Jak to się dzieje, że z substratów wziętych do reakcji chemicznej powstają zupełnie nowe substancje‑produkty? Jaka teoria tłumaczy to zjawisko? Z jaką dziedziną chemii jest ono związane?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „kompleks aktywny”.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

Faza realizacyjna

1. Samodzielna analiza tekstu źródłowego w e‑materiale – zwrócenie uwagi na pojęcia: teoria zderzeń, teoria kompleksu aktywnego, kompleks aktywny, katalizator, inhibitor, energia aktywacji, energia wewnętrzna, zderzenie efektywne, reakcja endoenergetyczna, reakcja egzoenergetyczna. Chętni lub wskazani uczniowie wyjaśniają pojęcia na forum klasy. Nauczyciel kontroluje poprawność wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

2. Uczniowie w parach oglądają film samouczek w medium bazowym.

3. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy i rozdaje kartki A4. Na podstawie filmu analogicznie opracowują jeden przykład reakcji. Mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Ważne, żeby wykorzystywali właściwe wielkości do odpowiednich atomów.

4. Po zakończonej pracy, liderzy prezentują efekty pracy grupowej. Nauczyciel weryfikuje propozycje uczniów pod kątem poprawności merytorycznej i ewentualnie wyjaśnia popełnione błędy.

5. Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę, samodzielnie wykonując ćwiczenia w e‑materiale – zestaw ćwiczeń.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć, nauczyciel zadaje uczniom pytania:

• Co to jest energia aktywacji?

• Na czym polega kataliza?

• Jak wyjaśnimy teorię kompleksu aktywacji?

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudności...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w zestawie ćwiczeń.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas przygotowania się do zajęć.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest energia aktywacji?

• Na czym polega kataliza?

• Jak wyjaśnimy teorię kompleksu aktywacji?