Dla nauczyciela
Autor: Jolanta Loritz‑Dobrowolska
Przedmiot: biologia
Temat: Obieg fosforu w przyrodzie
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wymienia formy występowania fosforu w przyrodzie;
ustala zależności pomiędzy kolejnymi etapami cyklu obiegu fosforu w przyrodzie;
opisuje przemiany, którym podlega fosfor podczas obiegu w przyrodzie;
podaje przykłady praktycznego wykorzystania obiegu fosforu w przyrodzie;
określa rolę człowieka w obiegu fosforu.
Strategie nauczania:
problemowa;
operacyjna.
Metody i techniki nauczania:
analiza materiału źródłowego;
mapa pojęć.
Formy pracy:
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Nauczyciel przypomina model obiegu azotu i węgla w przyrodzie i wykorzystując ilustrację okładkową nawiązuje do obiegu fosforu w przyrodzie oraz prawa minimum Liebiga.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel prosi uczniów o wymienienie etapów obiegu fosforu na podstawie analizy grafiki interaktywnej i wskazanie różnic między obiegiem tego pierwiastka a obiegiem azotu i węgla. Następnie wysłuchuje odpowiedzi uczniów i uzupełnia je w razie konieczności.
Nauczyciel dzieli klasę na grupy i prosi o opracowanie tematów: „droga fosforu od skały do skały przez wodę”; „droga fosforu od skały do skały przez glebę” „droga fosforu przez łańcuchy pokarmowe – ograniczenia”; „znaczenie guano dawniej i dziś” z wykorzystaniem tekstu i grafiki. Ustala formę prezentacji efektów pracy grupowej w postaci rysunków, schematów lub mapy myśli. Uczniowie mogą np. narysować odpowiedni obieg fosforu lub opisać go w postaci schematu (załącznik).
Liderzy grup prezentują efekty pracy. W razie potrzeby wypowiedzi ich uzupełniają pozostali członkowie grup lub nauczyciel.
Faza podsumowująca:
W ramach podsumowania wiadomości dotyczących obiegu fosforu w przyrodzie uczniowie wykonują mapę myśli na tablicy szkolnej. Uwzględniają także wpływ człowieka na ten cykl. Cała klasa angażuje się w wykonanie zadania, kolejni uczniowie rozbudowują powstającą mapę. Nauczyciel weryfikuje poprawność informacji.
Praca domowa:
Uczniowie sprawdzą na etykietach środków czystości (proszki do prania, płyny do mycia naczyń, płyny do kąpieli) zawartość fosforanów i wykonają notatkę. Polecenie: „Czy środki chemiczne wykorzystywane w twoim gospodarstwie domowym zawierają fosforany? Dokonaj analizy informacji umieszczonych na etykietach środków czystości. Uzyskane informacje przedstaw w postaci zestawienia tabelarycznego”.
Materiały pomocnicze:
Bezak‑Mazur E., Stoińska R., Rola fosforu w środowisku – praca przeglądowa, Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 15 issue 3 (2013).
Załącznik 1 [ilustracja].
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:
Najlepiej wykorzystać grafikę interaktywną do pracy grup. Można ją też wykorzystać jako podsumowanie (jeśli brak czasu na wykonanie mapy myśli) lub zadać analizę grafiki jako pracę domową.