Autor: Anna Juwan

Temat: Przemiany biochemiczne zachodzące w mięśniach w czasie skurczu

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Omówisz przemiany zachodzące w mięśniach w zależności od źródła ATP i typu włókien mięśniowych.

• Scharakteryzujesz typy włókien mięśniowych.

• Przedstawisz fazy skurczu mięśnia szkieletowego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• ćwiczenia interaktywne.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• kartki;

• tekturowe pudełko z otworem („urna”).

Przed lekcją:

1. Uczniowie samodzielnie poszukują informacji związanych z tematem lekcji i przygotowują je na zajęcia.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję wyświetla treści z sekcji „Wprowadzenie”. Informuje uczniów o planowanym przebiegu lekcji i przedstawia kryteria sukcesu.

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel inicjuje rozmowę, korzystając z pytań postawionych we wprowadzeniu: „Co dzieje się w mięśniach w czasie skurczu? W jaki sposób dochodzi do niego?”.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu. Przedstawiają propozycje pytań nauczycielowi, który w razie potrzeby odrzuca niektóre z nich lub proponuje nowe (np. by się nie powtarzały). Uczniowie wybierają 25 pytań, które zostają umieszczone w urnie. Następnie dzielą się na 5 grup, losują 5 pytań z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.

2. Praca z multimedium („Film samouczek”). Uczniowie w zespołach dwuosobowych zapoznają się z treścią polecenia nr 1 i wspólnie rozwiązują zadanie. Pary wskazane przez nauczyciela prezentują swoje odpowiedzi i uzasadniają je. Następnie nauczyciel wyświetla film pt. Przemiany biochemiczne zachodzące w mięśniach w czasie skurczu, a uczniowie sprawdzają, czy ich rozumowanie prowadzące do rozwiązania zadania było prawidłowe.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują ćwiczenia od 1 do 4 (sprawdzające podstawową wiedzę dotyczącą tematu lekcji) w sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

4. Nauczyciel wyświetla ćwiczenie nr 7 i dzieli klasę na czteroosobowe grupy. Uczniowie zapoznają się z przytoczonym w zadaniu tekstem poświęconym zagadnieniu stężenia pośmiertnego, a następnie wspólnie przygotowują wyjaśnienie, w jaki sposób niska temperatura może wpływać na wystąpienie objawów stężenia. Po upływie czasu wyznaczonego przez nauczyciela grupy konfrontują swoje odpowiedzi, po czym nauczyciel wyświetla poprawne rozwiązanie zadania i w razie potrzeby odpowiada na pytania uczniów.

Faza podsumowująca:

1. Podsumowanie lekcji. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: „Na czym polega mechanizm ślizgowy?”, „Jakie są bezpośrednie źródła energii wykorzystywane do skurczu mięśni?”, „Dlaczego dopiero po 20‑minutowej aktywności ludzki organizm zaczyna spalać tłuszcz?”, „Ile wyróżnia się faz skurczu mięśnia i jakie procesy przebiegają w każdej z nich?”, „Jakie są rodzaje miocytów i czym się charakteryzują?”.

2. Nauczyciel prosi uczniów o rozwinięcie zdań: „Dziś nauczyłem/nauczyłam się…”, „Zrozumiałem/zrozumiałam, że…”, „Zaskoczyło mnie…”, „Dowiedziałem/dowiedziałam się...”.

Praca domowa:

1. Dla wszystkich: wykonaj ćwiczenia nr 5 i 6.

2. Dla chętnych: Wykonaj ćwiczenie nr 8.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu samouczka:

Film samouczek pt. Przemiany biochemiczne zachodzące w mięśniach w czasie skurczu może zostać wykorzystany także na innych lekcjach poświęconych tematowi mięśni szkieletowych.