Dla nauczyciela
Autor: Anna Juwan
Przedmiot: Biologia
Temat: Przemiany biochemiczne zachodzące w mięśniach w czasie skurczu
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.
Cele operacyjne (językiem ucznia):
Omówisz przemiany zachodzące w mięśniach w zależności od źródła ATP i typu włókien mięśniowych.
Scharakteryzujesz typy włókien mięśniowych.
Przedstawisz fazy skurczu mięśnia szkieletowego.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm;
nauczanie wyprzedzające.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem komputera;
rozmowa kierowana;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
ćwiczenia interaktywne.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
kartki;
tekturowe pudełko z otworem („urna”).
Przed lekcją:
Uczniowie samodzielnie poszukują informacji związanych z tematem lekcji i przygotowują je na zajęcia.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Prowadzący lekcję wyświetla treści z sekcji „Wprowadzenie”. Informuje uczniów o planowanym przebiegu lekcji i przedstawia kryteria sukcesu.
Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel inicjuje rozmowę, korzystając z pytań postawionych we wprowadzeniu: „Co dzieje się w mięśniach w czasie skurczu? W jaki sposób dochodzi do niego?”.
Faza realizacyjna:
Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu. Przedstawiają propozycje pytań nauczycielowi, który w razie potrzeby odrzuca niektóre z nich lub proponuje nowe (np. by się nie powtarzały). Uczniowie wybierają 25 pytań, które zostają umieszczone w urnie. Następnie dzielą się na 5 grup, losują 5 pytań z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.
Praca z multimedium („Film samouczek”). Uczniowie w zespołach dwuosobowych zapoznają się z treścią polecenia nr 1 i wspólnie rozwiązują zadanie. Pary wskazane przez nauczyciela prezentują swoje odpowiedzi i uzasadniają je. Następnie nauczyciel wyświetla film pt. Przemiany biochemiczne zachodzące w mięśniach w czasie skurczu, a uczniowie sprawdzają, czy ich rozumowanie prowadzące do rozwiązania zadania było prawidłowe.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują ćwiczenia od 1 do 4 (sprawdzające podstawową wiedzę dotyczącą tematu lekcji) w sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.
Nauczyciel wyświetla ćwiczenie nr 7 i dzieli klasę na czteroosobowe grupy. Uczniowie zapoznają się z przytoczonym w zadaniu tekstem poświęconym zagadnieniu stężenia pośmiertnego, a następnie wspólnie przygotowują wyjaśnienie, w jaki sposób niska temperatura może wpływać na wystąpienie objawów stężenia. Po upływie czasu wyznaczonego przez nauczyciela grupy konfrontują swoje odpowiedzi, po czym nauczyciel wyświetla poprawne rozwiązanie zadania i w razie potrzeby odpowiada na pytania uczniów.
Faza podsumowująca:
Podsumowanie lekcji. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: „Na czym polega mechanizm ślizgowy?”, „Jakie są bezpośrednie źródła energii wykorzystywane do skurczu mięśni?”, „Dlaczego dopiero po 20‑minutowej aktywności ludzki organizm zaczyna spalać tłuszcz?”, „Ile wyróżnia się faz skurczu mięśnia i jakie procesy przebiegają w każdej z nich?”, „Jakie są rodzaje miocytów i czym się charakteryzują?”.
Nauczyciel prosi uczniów o rozwinięcie zdań: „Dziś nauczyłem/nauczyłam się…”, „Zrozumiałem/zrozumiałam, że…”, „Zaskoczyło mnie…”, „Dowiedziałem/dowiedziałam się...”.
Praca domowa:
Dla wszystkich: wykonaj ćwiczenia nr 5 i 6.
Dla chętnych: Wykonaj ćwiczenie nr 8.
Materiały pomocnicze:
Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.
„Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu samouczka:
Film samouczek pt. Przemiany biochemiczne zachodzące w mięśniach w czasie skurczu może zostać wykorzystany także na innych lekcjach poświęconych tematowi mięśni szkieletowych.