Autor: Dorota Czarny

Przedmiot: Historia

Temat: Epoka przemian. Narodziny demokracji w Atenach

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy: III. Świat starożytnych Greków.

Uczeń:

porównuje organizację społeczeństwa Aten i Sparty oraz formy ustrojowe greckich polis;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje reformy Solona i Klejstenesa;

• wyjaśnia, dlaczego i według jakiej procedury Ateńczycy skazywali niektórych polityków na dziesięcioletnie wygnanie;

• opisuje, jakie pieśni śpiewali Ateńczycy na temat „tyranobójców” i rozstrzyga, czy w rzeczywistości byli to tyranobójcy;

• przeprowadza datację zabytku archeologicznego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów,

• jigsaw,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych,

• dyskusja,

• kostka metodyczna.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca w parach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• flipcharty, markery.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Nauczyciel poleca uczniom, aby zastanowili się i powiedzieli, co wiedzą na temat okresu archaicznego i na czym on polegał – burza mózgów.

2. Uczniowie starają się jak najdokładniej wyjaśnić pojęcie „demokracja”. Po wysłuchaniu wszystkich odpowiedzi pojęcie jest odczytywane z encyklopedii.

3. Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel dzieli klasę na 3 grupy cztero -, pięcioosobowe. Każda z nich zapoznaje się z e‑materiałem Ateny w okresie archaicznym. Zespoły otrzymują tematy do opracowania: „Reformy Drakona, Solona i Klejstenesa”, „Ateny w okresie archaicznym”, „Kryzys w Attyce”, a także arkusze do flipchartu i markery.

2. Każdy członek grupy opracowuje przydzielone mu zadanie. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą jigsaw, w razie potrzeby wyjaśnia, na czym ona polega. Każda osoba z grupy ma opracować zadanie; po wyznaczonym czasie grupy mieszają się: uczniowie z poszczególnych zespołów, opracowujący ten sam fragment materiału, spotykają się w grupach ekspertów. Tam porządkują swoją wiedzę, wyjaśniają wątpliwości i zastanawiają się, w jaki sposób najlepiej przedstawić, zinterpretować swoje zadanie. Uczniowie wracają do swoich macierzystych zespołów i uczą się wzajemnie. Każdy członek grupy powinien umieć wyjaśnić i odpowiedzieć na wszystkie pytania. W każdej grupie jedynki opisują, kto mógł sprawować władzę w Atenach, jak ich nazywano i dlaczego; dwójki wyjaśniają, w jaki sposób w VII w. p.n.e. doszło do kryzysu w Attyce i na czym on polegał; trójki opisują, na czym polegały rządy Drakona i Solona (wskaż różnice); czwórki – na czym polegały rządy Pizystrata i Klejstenesa (wskaż różnice).

3. Po wyznaczonym czasie wszystkie grupy w widocznym miejscu wywieszają swoje arkusze, a osoby chętne lub wyznaczone odpowiadają na pytania.

4. Nauczyciel zadaje pytania do dyskusji: Dlaczego i według jakiej procedury Ateńczycy skazywali niektórych polityków na dziesięcioletnie wygnanie? Rządzący byli nazywani „tyranobójcami”, czy w rzeczywistości zasługują na to, aby ich tak nazywać? Na podstawie poznanych materiałów uczniowie się wypowiadają.

5. Nauczyciel prosi, aby uczniowie zapoznali się z multimedium, a następnie w parach wykonali polecenia dołączone do linii chronologicznej. W kolejnym kroku wspólnie omawiają odpowiedzi.

6. Uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia interaktywne a po wykonaniu ich następuje wspólne omówienie odpowiedzi.

Faza podsumowująca

1. Na zakończenie lekcji nauczyciel rzuca kostkę do jednego z uczniów i prosi go o jej złapanie oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie, które na niej zobaczył.

Pytania na ściankach kostki:

• Czego jeszcze chcesz się dowiedzieć na ten temat?

• Jak twoim zdaniem najlepiej nauczyć kogoś tego tematu?

• Co z tego tematu jest dla ciebie ważne?

• Co z tego tematu zaskoczyło cię na lekcji?

• Co z tego tematu powinniśmy zapamiętać?

• Znak zapytania „?”

Jeśli wypadnie znak zapytania, uczeń sam wybiera pytanie, które chciałby zadać. Następnie uczeń odrzuca kostkę do następnej osoby.

2. Nauczyciel dokonuje oceny pracy klasy w trakcie lekcji. Osoby lub grupy, które były najaktywniejsze, zostają ocenione.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia niezrealizowane podczas lekcji.

2. Zapisz w zeszycie trzy pytania, które mogłyby się znaleźć na kartkówce z dzisiejszej lekcji.

Materiały pomocnicze:

Arystoteles, Ustrój polityczny Aten, ks. XXI.

Atenajos, Uczty mędrców, 695b.

Musiał D., Świat grecki od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008.

Plutarch, Żywot Solona, rozdz. 17, tłum. M. Brożek.

Solon, fragment 7, tłum. E. Wipszycka‑Bravo.

Tukidydes, Wojna peloponeska, ks. I, rozdz. 20, ks. VI, rozdz. 59, tłum. K. Kumaniecki.

Bravo B., Wipszycka E., Historia starożytnych Greków: do końca wojen perskich, t. 1, Warszawa 1988.

Finley M.I., Grecy, Warszawa 1965.

Lengauer W., Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego, Warszawa 1999.

Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012.

Ziółkowski A., Historia powszechna: starożytność, Warszawa 2010.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może przed lekcją polecić uczniom wykonanie (na podstawie linii chronologicznej) mapy mentalnej dotyczącej okresu archaicznego.